Sztyrycatka to sóm taki roki w kierych znoci chce sie zaś łod nowa po drugi żyć. Skyrs tego w tym naszym dwi a sztyrycatym nomerze bydymy tóm naszóm cieszyńskóm rzecz dować do eszcze lepszejszego życio, coby jóm nigdy uż żodyn nie zapómnioł. Nejlepszyj sie to nóm isto podarzi jak dzisio w tym naszym TRAMWAJU podrzistómy se s takóm jednóm szykownóm paniczkóm s Hażlacha.
Aneta Hanus – to rodowita hażlanka, która bardzo uwielbia tą naszą cieszyńską gwarę. Absolwentka Technikum Odzieży dla Dorosłych w Skoczowie, zawody wyuczone „Krawiec Odzieży Damskiej Lekkiej” oraz „Technik Odzieżowy”. Pracowała w Zakładach Przemysłu Dziewiarskigo „Juwenia” Cieszyn Sp.zo.o, w „Inda Polska” Sp.zo.o Skoczów, „Kraft Foods Polska Sp.zo.o Cieszyn, ‚Daedong System” Sp.zo.o Cieszyn. Obecnie na urlopie wychowawczym. Rodzina : mąż, piątka dzieci (trzy córki, dwóch synów). Interesuje się turystyką górską, uwielbia wędrówki po szlakach, lubi uczyć się języków obych, pasjonuje się kwiatami, które sadzi wokół swego domu i w dom. Kocha muzykę, słucha najczęściej klasycznej i rockowej, prowadzi sportowy tryb życia, regularnie uczęszcza na zajęcia z Zumby. Jej najnowsze zamiłowanie, to pisanie wierszy, przede wszystkim w gwarze cieszyńskiej, lecz nie tylko i prowadzi w tym celu swój własny blog osobisty.
Fryderyk Dral – Ludzie o was paniczko prawióm, że łod jakigosi czasu waszym kóniczkym je pisani wierszy, naszóm cieszyńską rzeczą. Je to fest procno wiec, bo trzeja mieć wszecki nasze cieszyński słowa w małym palcu, a wy ich podobno mocie aji we swoji głowie. Dziynka tymu pudzie nóm snadno dać sie ze sebóm do rzeczy i pokazać czytmiorzóm naszego TRAMWAJU, że eszcze fórt łóna w nas żyje i mo sie dobrze.
Aneta Hanus – Nie bydym sie wóm redaktorze fest łopiyrać, bo jo naprowde móm rada tóm naszóm rzecz, kieróm łod dziecka słyszałach dziynnie w moiji chałupie. Ni mogym ji zapomnieć, bo moja starka mie ji nauczyła i do dzisia jóm dobrze pamiyntóm. Prziwitóm się s Wami jednóm zwrotkóm mojigo wiersza i to bydzie moja witka.
Na połedniu Polski leży,
Ziymia szumno, urodziwo,
Naszo mało to Łojczyzna,
Kiero Ślónskiym sie nazywo,
My tradycje swoji mómy,
Po naszymu wyrzóndzómy,
Gwara naszo je przeszumno,
Kożdy dziyń żech je ś nij dumno!
Zakiel zacznym tu cosi ło siebie wyrzóndzać, uznałach, że muszym piyrsze wrócić do swojich korzyni, bo przeca bez tych korzyni nie było by ani mje, ani mojigo charakteru.
Miałach łogrómnie zacnych starzików łod stróny mamy i łod stróny fotra. Kożdy s nich był człowiekiym kierymu noleży sie szacunek i podziw. Łojciec mojij mamy to był „człowiek łorkiestra”. Jo nie poradzym ani powiedzieć czego łón nie umioł i jakigo talyntu ni mioł ! Był muzykantym. Cały swój żywot groł jako łorganista w Kościele pw.św. Niepomucyna w Pogwizdowie. Umioł też przepieknie grać na skrzypcach a na trómpecie. Pisoł se też baji sóm swoji nuty i całe utwory ! Prowadził chór i przedstawiynia teatralne. Ku tymu wszystkimu był eszcze fojtym. W niczym nie zawadzało mu ani to, że całe swoji żywobyci był nimocny na Hainego medine. Jo sie Nim mało nacieszyłach, bo umrził jak żech miała jyny 7 roków i nejbarzyj mi je żol, że nie zdążył mnie nauczyć na niczym granio. Żóna Jego (mojo starka) była paniczkóm móndróm, robotnóm a łogrómnie zaradnóm. Miała na swoij głowie chałpe, dziecka, pole, krowe a moc inszych rzeczy. Ze wszyskim dycki se rade dowała, bajić w czos wojny ! Kie żech była mało, to strasznie mocka czasu żech s Nióm przebywała. Dycki łopowiadała mi bajki a spiywała stare pieśniczki po naszymu, kiere jo do dzisio pamiyntóm. Łod Nij żech sie nauczyła naszych tradycyji, zwyczajów i wyrzóndzanio po naszymu.
Taki sóm podziw móm do łojców mojigo śp.fotra. Starka była drobnóm ale fest łobrotnóm paniczkóm. Urodziła i wychowała na porzóndnych ludzi aż dwanoście dziecek ! Nie było Im leko, bo to też były czasy wojynne. Miyszkali w małej chałpce. Mjeli mało miyjsca, mało piniyndzy, ale moc sie mjeli wszyscy radzi i to ich dzierżało. Ku tymu starzik był chrómy na jedne noge. Ponoć kiesi robił przi stawianiu słupów do elektryki i roz taki słup mu zmiażdżył noge. Po tym do kóńca życio mioł drewnianóm proteze i chocioż był inwalidóm poradzioł telkowne dziecka porzóndnie wychować. Był krawcym i do dzisio ludzie spóminajóm, jako szył najpiekniyjsze galotki na dziecka. Mój foter był jednym s nejmłodsszych s tej dwanostki dziecek. Z zawodu był murorzym i cały swój żywot łogrómnie ciynżko robił przi budowach. Strasznie moc mioł rod grani w fusbal i za młodu kupe groł, a kie uż mu w kóncu zdrowi grać nie pozwoliło, to do samej śmierci był wiernym kibicym w hażlaskim klubie sportowym i isto żodnego meczu nie łopuścił. Ojciec mioł dycki wielki serce do wszyskich ludzi a nejbarżyj mioł rod dziecka. Był rodowitym hażlaszanym i wzion se tez hażlaszanke (mojóm mame 🙂 )Mama kupe roków robiła we sklepie spożywczym
w Hażlachu za kierowniczke. Była (i je dalij) fest bystróm a zaradnóm paniczkóm. Łojcowie moji też ni mieli leko. Pieknych pore roków sie budowali, musieli łoba ciynżko robić w robocie i na tej budowie. Mjeli troje dziecek, mje, mojigo brata a siostre. Brat je nejstarszy, jo ta w postrzodku, siostra nejmłodszo.
Jo łod urodzynio miyszkóm w Hażlachu. Tu żech chodziła piyrsze do szkółki, a potym do Szkoły Podstawowej. Nigdy żech nie była orłym, łocyny miałach średni, a wszysko tymu, że mi sie jakosi w tyn czos uczyć nie chciało. Jo se wolała cały dziyń gónić z inszymi dzieckami po polu. Budowali my po lasach bunkry i prawili my, że to mómy „bazy”. Nanikali my łokropnie a roztomajite gupoty fórt wymyślali!
Mje sie najbarzyj podobała zabawa w straszoka z ćwikle. Wydłubywali my cały postrzodek z tej ćwikli, wykrowali dziury na łoczy i nos, ganc jako dzisio sie robi straszki z dynie. Potym do postrzodka dowali my zapolónóm świczke, a dziepro po cimoku była s tego sranda! Dowali my tego zapolónego straszka na ceste i wartko my uciekali sie skryć do chrostów. Nigdy nie zapómnym tych szoferów, kierzi stowali na ceście przy tym straszku i jako przeklinali ! A nas w tych chrostach aż brzuchy ze śmiychu bolały ! Strasznie radzi my też sie bawili w skrytki, abo w lajdy, a s dziołchami to żech dycki w gume skokała. Zy mje to była wymasta ! Wiela razy żech chodziła s chłapczyskami na złodziejke do sómsiodów, baji na papiyrówki abo na trześnie. Roz też tako jedna paniczka se nas przifilowała jak my do nij na rabarbar po cichu prziszli. Byłach w tyn czos s dwóma kuzynami, a że tyn młodszy mioł jyny sztyry roki to ji prawił słósznie:- pjose pani, my tu psisli na jabajbaj ! Na tóż trza było hónym łuciekać!
Łuciechy do kilowej dity miałach dycki ze swojim starszym bratym. Łón i nasz kuzyn robili se dycki wyscigi na swojich kumorach, a jo nie roz żech se na pakownik ze zadku siodała. No i jednego razu jechalimy fest pod kopiec, a jo czułach że sie zeslizgujym s tego pakownika. Wreszczałach na cały głos na brata aż stanie, ale ty motory tak brzynczały, że mje nie słyszoł. Skóńczyło sie to tak, żech wylóndowała w przikopie z łodrzitymi do krwie kolanami, a łóni se pojechali dalij. Dziepro przi samej chałpie sie kapli, że mje kajsi po cescie potracili. Brat mje wszyskigo dycki uczył, baji jeżdzynio na bicyglu, ale najbarzyj spóminóm jako mje uczył pływać. Uczyni to łodbywało sie na hażlaskim stawie – Wielki Muróń a wyglóndało tak: Piyrsze musiałach pómału zónś na postrzodek stawu, a brat stoł na grobli. No i potym s tej grobli ciepoł na mje do wody pecyniami i wreszczoł :- No pływe j! pływej, bo inaczyj bydym fórt ciepoł ! Na lokrystaboga ! Jo nie wiym co by na to prawili mama s tatóm jakby to widzieli. Całe szczynści, że tyn staw nie był w tyn czos głymboki.
Jak żech miała osimnost roków no to uczył mje też jeździć ałtym. Piyrszo lekcyja była zaś na grobli! Miałach wybór, abo piyrszy roz w życiu jechać tym ałtym prosto, abo nónś sie we stawie. Powiym Wóm tela, jak Wóm bydzie trzeja porzóndnego rechtora, to wołejcie mojigo brata. Jo po dzisio prawiym na Niego „Myntor”. Kiesi to tyn żywot za dziecka mjeli my ganc inakszy, jako teroz. Nie było kómputerów, a w telewizorze przes cały dziyń sie wyświetloł jyny jakisi kolorowy balón. Dziepro na wieczór była do dziecek wieczorynka, po tym dycki był Dziynnik, a po nim jakisi ruski film o kłochozach, nudny jako flaki z łolejym. Nigdy my nie siedzieli w chałpie. Ojcowie mjeli pole, mjedze, babucia a insze roztomajite bydło. Tóż też co chwila gnali nas do roboty. Trzeja było kopać w ziymiokach, abo pleć w jarzinach. Nie zapómnym jak żech była dziołuszkóm a musiałach skludzać ćwikle s pola. Piyrsze żech jóm musiała wyrywac i ciepać na kary, a potym eszcze jóm powciepować przes łokiynko do piwnice. U starzików była hańdownij wielko stodoła, pełno siana a słómy. Wiela razy my musieli przes lato grabić siano, przeciepować, abo stawiać na rogolu kopki. Nejwiynkszy ruch był dycki jak na niebie wylazły czorne chmurziska. W tyn czos trzeja było hónym lecieć to siano skludzać. Łojcowie brali wielki wóz drabinasty, widły, grabie i pierónym ciepali to siano na tyn wóz. My, dziecka mieli wtedy szpecyjalne zadani, coby udeptować to siano, to znaczy skokać po nim na wozie, coby sie ubilo, by go jaknajwiyncyj wlazło. Za to na kóniec była uciecha, bo my se jechali na fórze tym wozym do stodoły. Mile spóminóm wszyski łobrzyndy a zwyczaje. Kożdy rok były zabijaczki- inaczyj świniobici, były szkubaczki, było kiszyni kapusty. Wszysko to było w chałpie jako wielki świynto. Kożdy rok były też na dziedzinie dożynki. Ludzie przinoszali ze swojij chałpy a s pola swoji plóny – ziymioki, kapuste, cebule, łogrómne dynie. Co kiery mioł, to prziniós pokozać. Nojwożniyjsi byli w tym Gazdowie. Byli łobleczyni po wałasku i rozdowali wszyskim kołocze ze syrym, abo
s makiym. No i była przi tym dycki muzyka i tańcowani do samego rana. Jo jako mało dziołuszka też żech łoblykała tyn strój wałaski, plytłach se warkocz z szumnóm maszkóm i szłach na samym przodku korowodu s bochnym chleba w darze do Gazadów. Po prowdzie, to tyn chlyb niós mój brat, a jo s drugóm dziołuszkóm szłach kole niego na parade. Tak ty roki uciekały, jo żech zaczła dorostać i chocioź żech była wymasta, to jakosi przy chłapcach tej śmiałości uż potym mi hybiało.
W szkole my mjeli dyskoteki, na kiere jo nigdy nie chodziła, boch sie jakosi gańbiła. Pamiyntóm jako roz prziszły po mje aż do chałpy dwie dziołchy s mojij klasy, a jo sie im schowała na strych do wielkigo pudła. Na gdoż to widzioł, dziołcha patnost roków! Tak mi potym mama prawiła. Za to miałach w chałpie w tyn czos pełno swoij gowiedzi. Mojigo nojlepszego w życiu psa- Nuke, czornóm koczke, oswojónóm papuge, kiero mi na ramiyniu siodała i trzicet szejś świniek morskich ! Wszysko to sie fórt dołokoła mnożiło i kociło, a jo miała s tego mocka uciechy. Kóniec tego był taki, że tyn mój nojlepszy pies zdech na nosówke, a mje uż potym to przestało bawić.
Potym napoczyłach szkołe średnióm we Skoczowie, kaj uczyłach sie za szwoczke. Tam uż żech se kapke dała pozór na to, coby sie jednako cosi uczyć i miałach uż yny fest dobre łocyny, a rechtorzi łogrómnie mje chwolili i mjeli mje tam radzi. Zaros po maturze jak żech miała dwacet roków, to żech poznała mojigo chłopa, a było to na muzyce w Hażlachu. Tak po prowdzie, to jo go s widzynio uż downo znała, bo łón też był s Hażlacha i chodził do tej samej szkoły. Zaczli my sie fest galanić i ani rok nie minył a uż było wjesieli. Hned też my mjeli dziecka. Łojcowie nóm przepisali działke po drugij strónie cesty. Potym były przełogrómnie ciynżki czasy do nas! Napoczyni my budowe bez żodnego kredytu. Łoboje – jo i chłop robili my we fabrykach przes cały tydziyń, a w soboty i niedziele też. Poza robotóm we fabryce chodzili my robić na te budowe. Pómogali nóm wszyscy, mój śp.tata, mój teść, brat, ujcowie. Jednego razu baji mój foter sie łobalił przy tej budowie, bo dostoł jakisi udar.Było przi tymu moc strachu, że nóm tam zemrzi, ale na szczynści jakosi go wyretowali i potym eszcze trzinoscie roków żył. Mje było w tyn czos fest ciynżko, bo żech chodziła do roboty, warziłach tym chłopóm na budowie i w tych rokach sie rodziły też nóm dziecka. Byłach łod tego góniynio a piloby chudo jak patyk. Wożyłach jyny sztyrycet piynć kilo ! Miyszkali my u mojij mamy, kaj my mjeli jyny jednóm izbe a kuchyń, a było nas uż piynć ludzi ! Dziecka musiały spać w kuchyni na łóżku piyntrowym. Jak żech stowała ło trzi sztwierci na pióntóm rano do roboty, to żech se świyciła na talyrz baterkóm coby nie rożygać w tej kuchyni i nie łobudzić dziecek. W kóncu po dziesiyńciu rokach przekludzili my sie do swojij nowej chałpy! Teroz mómy uż doś miyjsca. Dorobili my sie piynć szykownych a udanych dziecek, mómy trzi dziołchy a dwóch chłapców! Najstarsze dziołchy łobie uż sóm dorsłe i majóm łobie szykownych galanów. Najmłodsze, piónte dziecióntko dostali my łod Pónbóczka w prezyncie ganc na naszóm dwacatóm rocznice ślubu! Teroz chocioż mómy uż pieknie po sztyrycatce, to łogrómnie radujmy sie tym wszyskim co nóm to życi dało ! Jo teraz je trzeci rok uż w chałpie na wychowawczym. Móm kapke wiyncyj czasu i naszłach se nowe upodobani do siebie. Nie roz żech czytała szumne wiersze po naszymu, kiere pisze mój kolega i w kóńcu prziszłach na to, że też muszym sprógować. Tóż napisałach roz jedyn wiersz, a ludzióm sie łon podoboł i zaczyni mje namowiać cobych pisała wiyncyj. Napisałach potym drugi, trzeci….. i tak sie to zaczło. Założyłach se swojóm stróne w internecie i pómalutku se tam cosi fórt piszym.
Pieknie dziynkujym Wóm Wszystkim, kierzi to czytocie a łogrómnie sie uż cieszym s tego, że sie Wóm to bydzie podobać.
NIE OCZERNIEJ BRACIE ŚLÓNSKA
Mómy szumne tu teryny, lasy góry i doliny
Łónki, hale, pola, gaje, serce kochać nie ustaje !
Rzyki, stawy a jeziora, żródła, potoki, bajora
Wszyndy mocka tu zwierziny, w lasach grziby a maliny
Niż ocyniz Warszawioku !
NIE OCZERNIEJ NAS ŚLÓNZOKÓW
My tradycje swoji mómy, po naszymu wyrzóndzómy
