Zocni czytmorze. Ani my sie obezdrzyli a uż mómy sztworte nómero latosigo „Tramwaju”. Dzisio porzóndzymy naszóm rzeczóm o szykownym cieszynioku, kiery uż je też kapke posunióny w rokach i kiery po dłógim wandrowaniu wrócił sie ku „ojcowskimu dómu”, a je s tego moc rod.
Henryk Pasterny – emeryt realizujący swoje pasje i zainteresowania, aktywnie uczestnicząc w działalności:
– Sekcji Miłośników Gwary Cieszyńskiej przy COK „Dom Narodowy”,
– grupy twórczej Cieszyńska Studnia Literacka przy Bibliotece Miejskiej w Cieszynie,
– Koła nr 6 Macierzy Ziemi Cieszyńskiej,
– Cieszyńskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Fryderyk Jan Dral: Hyńku, pytóm Cie pieknie cobyś naszóm cieszyńskóm rzeczóm porzóndził o swojim żywobyciu. Tóż jako to rychlij s Tobóm bywało i jako to dzisio s Tobóm je, i jaki naprowde było to całe Twoji żywobyci?
Henryk Pasterny: Rzeknym to tymu tak: Coby opisać moji żywobyci trzeja by było moc hrubyj ksiónżki. Tymu porzóndzym kapke jyny o nikierych przipadach s niego:
Prziszełech na świat w 1950 r. w Cieszynie. Piyrszy rok miyszkołech we Wiśle Głymbcach na Gróniczku (kole starego wanelickigo kierchowa ). Osiymnoście roków (1951 – 1969) miyszkołech, chowołech i uczyłech sie w Cieszynie. W 1969 r. zdołech mature w „Mechanie” (TME) i narukowołech ku wojsku we Warszawie. Tam żech sie ożynił a założyłech rodzine. Trzy roki (1973 – 1976) stawiołech Elektrownie Połaniec. W 1987 r. ukóńczyłech sztudia na Wojskowyj Akademiji Technicznyj jako inżynier elektronik. W 2012 r. (po 43 rokach) wróciłech sie ku Cieszynu.
Naszóm rzeczóm rzóndzym od małego synka do dzisio. Móm to szczynści, co od malućka miołech kole siebie ludzi, kierzy dziynnie rzóndzili cieszyńskóm rzeczóm, a od kierych żech sie ji nauczył. Cieszyńskóm rzeczóm rzóndzili my wszyndzi – dóma, na ulicy, we szkole, w robocie, w sklepie (a przeca nie było to chwolóne). Ciotka Lipowczanka, kiero mie bawiła i chowała, rzóndziła jyny po niymiecku a po naszymu. Pieknie spóminała Austro – Węgry a gor cesorza. Dycki mi prawiła: „Hainriszku, tak dobrze jak za Franca Jozefa to uż nie bydzie”. W tym samym dómu co Lipowczanka miyszkała ciotka mojigo fotra – Anna Pasterno, u kierej rzóndziło sie jyny naszóm rzeczóm. Nikiedy rzóndzyni naszóm rzeczóm narobiło zamyntu abo śmiychu. Spómniołech se dwa taki przipady.
Piyrszy: Nasz foter, kiery był rodzóny w Ropicy na Zaolziu kludził nos co roku na odpust do Gutów. Byłech mały (nie chodziłech eszcze do szkoły), kiej zajechali my do ujca w Ropicy, coby tam się przespać a rano iść na odpust. Jednako noc miołech nieprzespanóm tymu, bo ujec mi rzeknył: „w Gutach kościół s „jedli” (jako iść na odpust kiej kościół „zjedzóny”?.
Drugi: Kiedysi na praktyce w narzyndziowni ”Celmy” wypojczowołech robotnikóm norychta po kiere przychodzili ku okiynku. Wszecko było dobrze dokiel jedyn nie prziszeł po „kładziwko”. Piyrszy roz w życiu słyszołech to słowo a ón nie wiedzioł, że na „kładziwko” mówióm tyż „młotek”. Narobili my srandy a diobłowiny na cołkóm Celme.
Nejdelij, bo sztyrycet roków miyszkołech we Warszawie i tymu „warsiaską nawijke” (gware warszawskóm) poznołech omało co tak dobrze jako i „naszóm cieszyńskóm rzecz”. We Warszawie miyszkołech na Mokotowie, kaj rzóndzi sie nawijkóm powiślańskóm (je eszcze gwara staromiejska i praska). Dzisio warszawioki ni majóm pojyncio o gwarze – myślóm co je óna zabytkym a to ni ma prowda. Starczy poszpacyrować po Warszawie (ni jyny tyj prawobrzeżnej – praskij), coby usłyszeć rzóndzyni po „warsiasku” . W „stolycy“ pisze się „lysty“ pod „lypą“, jedząc „malyny“ (w stolicy pisze się listy pod lipą jedząc maliny). Wiynkszość „rodaków warsiaskich” ni mo pojyncio co to je gwara.
Miołech tyż przipady s gwaróm opolskóm. Mój szwiger urodzóny kole Opola siedzioł w kuchyni przy stole a pił czaj. Na moi pytani – „Co robisz?” odpowiedzioł – „Siedza i wróża”. Całe szczynści co ni ma ón wróżbitóm a „wróża” to je „myśla”.
A co robisz terozki, kiej minyło uże sześć roków jako żeś je spadki w Cieszynie. ?
W 2015 r. zaczyłech pisać wiersze „po naszymu”. W 2016 r. wydołech piyrszy tomik poezji „Zaś tukej ZNÓW TUTAJ”. Naszło się w nim patnos wierszy napisanych w rokach 2015 i 2016. Jedyn s piyrszych był wiersz o gwarze cieszyńskiej:
„Cieszyńsko gwara”
Piekno gwaro cieszyńsko, osłodo kożdyj duszy,
Po mocka rokach rozłónki zaś głoskosz moi uszy.
Od malućka żech cie słyszoł w cołkim młodym życiu.
Potym mi cie moc chybiło w moim żywobyciu.
Jednako Póńbóczek dobry mi to wynagrodził
A po rokach wandrowanio, ku Cieszynu skludził.
Tukej zaś cie mogym słuchać a lyczyć se duszym,
Tymu cosi mi się zdowo, co się stela uż nie ruszym.
Od 2016 r. spotykóm się z czytmorzami. Rozprawióm im o znaczyniu naszyj rzeczy w moim żywobyciu. Opowiadóm też jako rodzóm sie moji wiersze. Móm spotkania autorski z czytmorzami i to ni jyny w Cieszynie. Miołech baj spotkani s maturzystami ale i s seniorami, kierym minyło 75 rok życio. Do dzisio tych spotkań było cosi kole dziesiyńciu. Nejpiekniyjsze do mie sóm taki spotkania w dziedzinach kole Cieszyna, kaj ludzie garnóm się do poznowania fórt nowych wiecy. Ze swojimi wierszami króm Cieszyna byłech uż w Pogwizdowie, Strumiyniu, Jastrzymbiu Zdroju, Cisownicy i w Goleszowie (w kierym je moc Pasternych). Jo ni móm przodków w Goleszowie jyny w Lipowcu, ale kaj sie przedstawióm tam sie pytajóm czych je s goleszowioków.
Fórt piszym wiersze (bydzie ich uż kole siedymdziesiynciu), tóż pómału planujym wydani latoś drugigo tómiku. Jednako sami wiycie jako to je s planowaniym – starzik planowoł pierdnyć a narobił w galoty. Króm tworzynio wierszy, czytóm moc ksiónżek pisanych po naszymu, pómogóm i bierym udział w mocka imprezach gwarowych baj: Cieszyński Maraton Czytania Tekstów Gwarowych abo „Po naszymu po obu strónach Olzy” – konkurs gwarowy dla dzieci i młodzieży. Czasym też startujym w kónkursach poetyckich (trzy moji wiersze uż sóm wyróżnióne.).
PS. A propos planów. Piękna sentencja o planowaniu brzmi mniej więcej tak: ”Jeżeli chcesz rozśmieszyć Pana Boga to powiedz Mu o swoich planach”. Jednak do odważnych świat należy. Planujmy więc odważnie a nuż Wszechmocny wykaże się poczuciem humoru. Tego życzę zarówno sobie jak i wszystkim planistom. Tóż miyjcie sie – Hyniek (kiejsi Hainriszek).
