W 1934 roku grupa zapaleńców uprawiających kajakarstwo na rzekach i stawach Dziedzic i Czechowic, wpadła na pomysł zagospodarowania 19 hektarowego stawu przy kopalni „Silesia” na Żebraczy. Przykopalniany staw, nazwany później „Kopalniokiem”, stał się królewstwem sportów kajakowych i kanadyjkowych (i tak jest do dziś).
Początkowo zawodnicy nie byli zrzeszeni w żadnym klubie, działali samodzielnie i samorzutnie, korzystając czasem ze wsparcia działającej przy kopalni, sekcji Ligi Morskiej i Kolonialnej. Od początku lat 30-tych XX wieku organizowała ona uroczystości Święta Morza. Odbywały się one na rzece Iłownicy i na Wiśle. Od 1935 r. obchody Święta Morza zaczęto organizować na „Kopalnioku”, podczas których odbywały się pokazy kajakarskie oraz wyścigi kajakowe. W tym samym roku, z inicjatywy zarządu kopalni i władz samorządowych, wybudowano na stawie przy kopalni „Silesia” latarnię morską (w zakątku północno-zachodnim). Latarnia została zniszczona przez Niemców w 1939 roku.
Imprezy organizowane na „Kopalnioku” o charakterze sportowym, rekreacyjnym, rozrywkowym, widowiskowym oraz patriotycznym gomadziły tłumy kibiców, turystów, uczestników imprez patriotycznych z Żebraczy, Czechowic, Dziedzic, Zabrzega, Ligoty, Bielska, Białej, Kaniowa, Bestwiny, Pszczyny, Goczałkowic, ze Śląska i Małopolski.
Pierwszy kajak skonstruowali (w 1934 roku wzorując się na kajakach wojskowych), Roman Gorczyca, Leopold Grzywacz i Władysław Hereda. Kajak wykonano z desek i pokryto grubą warstwą asfaltu. Kajak wyposażony był w wiadro do wylewania wody.
Kiedy zespół konstruktorów został wzmocniony przez Emila Folwarcznego, rozpoczęli budować kajaki turystyczne, dwuosobowe, ze sklejki, wzorując się na konstrukcjach stosownych w innych klubach na Śląsku, w Małopolsce i w Czechosłowacji.
Pierwsze zawody kajaków (turystycznych) odbyły się jesienią 1935 roku. Z udziałem zawodników ze śląskich i krakowskich klubów. Pierwsze miejsce w tych zawodach zajęła dwójka z czechowickiego klubu, w składzie Emil Folwarczny i Ludwik Maj. W kolejnych startach duet Folwarczny-Maj wielokrotnie wygrywał i stawał na różnych stopniach podium zdobywając m.in. III miejsce na Mistrzostwach Polski. Od roku 1936 do wybuchu II wojny światowej, zawody kajakowe odbywały się w Czechowicach co roku. Kajaki i sprzęt sportowy były własnością zawodników. Z własnych oszczędności budowali kajaki, kupowali uniformy sportowe i opłacali starty w zawodach. Sponsorami kajakarzy byli pracownicy kopalni „Silesia” (Marian Sedlaczek, Kazimierz Tyrlik i Bazaniak), którzy jeździli z kajakarzami na zawody i często żywili ich za własne pieniądze. Mimo tych trudności, miłośników kajakarstwa ciągle przybywało, w momencie wybuchu wojny klub dysponował 30 kajakami.
Prócz wyżej wymienionych do najlepszych zawodników klubu w okresie międzywojennym należeli: Rudolf Kóska, Rudolf Biel, Józef Duc, Michał Dychus, Jan Dzida, Józef Janusz, Stefan Miodoński, Franciszek Stawowczyk i Tadeusz Wójcik.
Kajakarze i działacze sportowi z Czechowic i Dziedzic, powołali do życia 3 sierpnia 1937 roku klub „Górnik Czechowice”.
W 1938 roku klubowicze zbudowali pierwszy kajak turystyczny jednoosobowy, na który przesiadł się Emil Folwarczny. Podczas zawodów kajakowych Święta Morza odbywających się na „Kopalnioku”, Folwarczny pokonał Mistrza Polski w jedynkach – Wilkosza. Pokonany mistrz wycofał sie po tej porażce z uprawiania sportowego kajakarstwa.
W czasie okupacji niemieckiej działalność klubu została zawieszona, a sprzęt sportowy przekazano niemieckim organizacjom młodzieżowym. Kajaki z takim zapałem zbudowane i z taką pieczołowitością przechowywane przez polskich zawodników, w krótkim czasie zostały zniszone.
Reaktywacja działalności kajakowej nastąpiła dopiero we wrześniu 1945 roku z inicjatywy Emila Folwarcznego, Leopolda Grzywacza, Józefa Janusza, Stefana Miodońskiego, Wojciecha Mrowca, Jana Florka, Eryka Anuszewskiego, Ferdynanda Mola, Franciszka Olmy, Władysława Blachety, Andrzeja Hadydonia, Władysława Kuleszy, Henryka Rumana, Tadeusza Wójcika i Huberta Waleckiego pod nazwą Klub Kajakowy „Czechowice”.
W 1946 roku działacze klubu zorganizowali zabawę karnawałową, na której zbierano fundusze na kupno baraku drewnianego. Zgromadzone pieniądze przeznaczono na wystawienie baraku na brzegu stawu „Kopalniok”, w odległości 10 m na południowy-zachód od kanału prowadzącego do Fabryki Tektury. Zakupiono także znaczne ilości sklejki i przystąpiono do budowy różnych rodzajów kajaków. Zostały także wznowione treningi. Klub finansowano ze środków kopalni „Silesia”, a zawodników dość często zatrudniano na etatach kopalnianych.
W 1946 r. przyszły pierwsze sukcesy sportowe: Emil Folwarczny w jedynkach – 3 na Mistrzostwach Polski; Miodoński i Janusz w dwójce – zajęli 4 miejsce. Folwarczny w jedynce Biel na składaku oraz Miodoński i Janusz w dwójkach byli nie do pokonania w okręgu katowicko-krakowskim.
W 1947 roku w Czechowicach odbyły się Mistrzostwa Polski, w których udział wzięło ponad 200 zawodników i zawodniczek. Większa część zawodników i działaczy mieszkała w namiotach rozstawionych wokół „Kopalnioka”.
Na tych mistrzostwach Emil Folwarczny został pierwszym w dziejach klubu Mistrzem Polski zdobywając złoty medal w klasie k1w na dystansie 1000 m. Miodoński i Janusz, w klasie k2w, zajęli 4 miejsce na dystanise 10 000 m i 5 miejsce na dystansie 1000 m. W tymże roku Folwarczny w F1, a Miodoński i Janusz w F2 zdobyli tytuły Górskich Mistrzów Polski.
W 1949 klub zmienił nazwę na Klub Sportowy „Górnik”, która to nazwa do dziś się utrzymała.
W latach 1953-54 (z inicjatywy Wilhelma Chmiela, K. Benszela, E.Folwarcznego, R.Otręby, H.Waleckiego i I. Jaślanka) nad stawem przemysłowym kopalni „Silesia” wybudowano Ośrodek Sportów Wodnych. W kopleksie znalazły się: hangar kajakowy, szatnia z natryskami, warsztat kajakowy i mieszkanie trzypokojowe. W tym okresie klub posiadał: 13 kajaków składanych, 18 kajaków jedynek wyścigowych, 8 kajaków dwójek wyścigowych, 3 kajaki czterosobowe wyścigowe,
11 kajaków turystycznych, 3 kanadyjki wyczynowe,
4 łodzie motorowe i 3 żaglówki.
Zasłużeni dla klubu zawodnicy: Emil Folwarczny, Antoni Cebula, Jan Kieczka i Stefan Miodoński otrzymują tytuły Mistrzów Sportu.
W latach 40-tych, 50-tych i 60-tych XX wieku dla czechowickiego klubu tytuły na Mistrzostwach Polski zdobywali: Emil Folwarczny (30 razy tytuł Mistrza Polski, 6x wicemistrzostwo, 4x trzecie miejsce), Jan Kieczka (12; 8; 2), Cebula Antoni (12; 4; 9), Miodonski Stefan (7; 5; 8), Ćwik Leszek (3; 1; 6), Pończówna Cecylia (3;1;1), Jabłoński Bronisław (2; 1; 2), Machalica Adolf (1; 1; 3), Jędryjas Maria (2;0;0), Janusz Teofil (1;0;3), Piróg Henryk (0;3;3), etc.
Czołowi zawodnicy klubu „Górnik” Czechowice przewiosłowali na zawodach i treningach następujące dystanse:
Emil Folwarczny – 82,000 km
Leszek Ćwik – 48,100 km
Jan Kieczka – 46,800 km
Antoni Cebula – 46,800 km
Stefan Miodoński – 43,200 km
Henryk Piróg – 31,200 km
W 1965 roku Barbara Cholewa na Mistrzostwach Europy Juniorów w Snagow (Rumunia) wywalczyła dla klubu pierwszy medal rangi międzynarodowej. Pierwszym olimpijczykiem w historii klubu był Ewald Janusz, uczestnik Olimpiady w Meksyku w 1968 roku.
Nadchodzą lata 70-te i 80-te XX wieku, tłuste lata dla „Górnika” Czechowice, kiedy klub sięga po tytuły drużynowch Mistrzów Polski, lata pełne medali Mistrzostw Polski, Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata i Olimpiad. Czas Marka Dopierały, Grzegorza Kotowicza, Marka Witkowskiego i Justyny Iskrzyckiej (Brązowy medal -Tokio 2021). Ale o tym opowiem Państwu przy innej okazji.
Pierwszy medal na międzynarodowej imprezie wywalczyła Barbara Cholewa w 1965 w Snagov na Mistrzostwach Europy Juniorów. Pierwszym olimpijczykiem w historii klubu był Ewald Janusz na Olimpiadzie w Meksyku w 1968. W latach 1979, 1980 i 1981 zawodnicy Górnika byli drużynowymi Mistrzami Polski. Z klubem związani też byli medaliści olimpijscy:
- Marek Dopierała
• Grzegorz Kotowicz
• Marek Witkowski
Bibliografia:
Wisner R., Szkic rozwoju życia sportowego przy kopalni „Silesia” w Czechowicach, Czechowice-Dziedzice, 1962
