Otto Bartning i jego Ewangelicki Dom Modlitwy w Czechowicach-Dziedzicach

0
1539
fot. Otto Bartning pod koniec życia
- reklama -

Pierwsi ewangelicy w Czechowicach i Dziedzicach pojawiają się już pod koniec  XVI wieku. Są to najczęściej wędrowni kaznodzieje lub kupcy. Większość właścicieli Czechowic, była wyznania protestanckiego, jak choćby Kotulińscy, którzy jednak nie narzucali swej wiary poddanym.

Początki zorganizowanej działalności gminy ewangielickiej w Czechowicach i Dziedzicach, sięgają końca XIX wieku i związane są z rozwojem węzła kolejowego w Dziedzicach. Powstają w tym okresie liczne zakłady  (walcownia, dwie rafinerie, kopalnia, fabryka podkladów kolejowych, etc), w których zatrudniano wielu emigrantów z Europy Środkowej. Wielu z nich to ewangielicy, którzy z braku kościoła w Czechowicach, musieli brać udział w nabożeństwach odprawianych w Bielsku.  Było to dla nich uciążliwe i czasochłonne, dlatego od 1896 r., zaczęto odprawiać nabożeństwa ewangielickie w Czechowicach. Miejsca były przypadkowe i co najmniej dziwne, jak choćby pomieszczenia restauracji Gebauera w Dziedzicach.

W latach 1910-1911, wybudowano na działce, podarowanej gminie ewangelickiej, przez Leona Zipsera (ród przemysłowców z Bielska), Ewangielicki Dom Modlitwy. W przybytku tym znalazły miejsce: kaplica, zakrystia, pomieszczenia mieszkalne na parterze, piętrze i poddaszu.

Uroczystość poświęcenia kaplicy i budynku stacji kaznodziejskiej parafii bielskiej, odbyła się 17 grudnia 1911 r.

- reklama -

Budynek czechowickiego Ewangelickiego Domu Modlitwy w Czechowicach, zaprojektował jeden z najwybitniejszych architektów i teoretyków architektury XX wieku, Otto Bartning, architekt samouk, który nie ukończył żadnych studiów związanych z architekturą (mimo, że je rozpoczął).

Bartning, który znany jest jako architekt budynków kościelnych, jest także autorem pionierskich projektów osiedli robotniczych, hal widowiskowych oraz tzw.„miast ogrodów”. Większość jego budowli jest dziś zabytkami, objętymi ochroną, jako pomniki architektury XX wieku.

Otto Bartning, syn ewangelickiego kaznodziei, urodził się w Karlsruhe, 12 kwietnia 1883 roku. Kiedy w 1902 r., ukończył szkołę średnią w rodzinnym mieście, rozpoczął studia techniczne na Technische Hochschule w Charlottenburgu (dziś dzielnica Berlina). W 1904 roku przerywa studia i wyrusza w półroczną podróż dookoła świata. Po powrocie z wyprawy, kontynuuje studia w Berlinie i w Karlsruhre, które przerywa ostatecznie w 1907 r., i zaczyna działać jako niezależny architekt (biuro w Berlinie). W stolicy Niemiec, Otto Bartning, aktywnie uczestniczy w życiu bohemy artstycznej. W 1909 r., ożenił się z Klarą Fuchs, z którą miał troje dzieci (Klara zmarła w 1966 r.).

Pierwszy kościół, Kościół Pokoju, zaprojektował i wybudował (jeszcze w okresie studiów), dla gminy ewngelickiejw Peggau w Styrii, w 1905 r. Do wybuchu I wojny światowej wybudował 17 kościołów na terenie Niemiec i Austrii – np. w  Korenov, Essen, Pichl am Mondsee, Berlin-Dahlem, Krems an der Donau, Berlin-Grunewald, Neustadt an der Tafelfichte (dziś Nove Mesto pod Smrkem) i Ewangelicki Dom Modlitwy w Czechowicach.

W 1918 roku zostaje członkiem Rady Pracy Sztuki i przewodniczącym komisji instrukcji, która przygotowała tzw „Rekomendacje dotyczące programu nauczania dla rzemieślników, architektów i artystów sztuk pięknych”. Wraz z Walterem Gropiusem opracował podstawowe zasady programów pedagogicznych dla wydziałów sztuki, które Gropius i Bartning realizowali w późniejszym okresie w Weimarze (Bauhaus). Bartning działał także w stowarzyszeniu architektów – Werkbund an der Ring. Otto Bartninga wydalono z weimarskiego uniwersytetu w 1925r.

Od 1926 do 1930 roku, za namową narodowych-socjalistów, był dyrektorem Instytutu Architektury i Budownictwa na Politechnice w Weimarze.

Od 1919 r. Bartning kontynuuje swoje prace związane z architekturą sakralną, wtedy to powstają jego najlepsze i najbardziej nowatorskie projekty:  w 1922 r. – Kościół Gwiaździsty ze stali (nie zrealizowany), w 1925 r. – biurowiec Czerwonego Krzyża w Berline, w 1928 r.- kościół w Kolonii – wykonana ze stali dwu wieżowa konstrukcja –  na Międzynarodowej Wystawie PRESSA i w 1929 r. Kościół Rundy w Essen.

Na początku lat 30-tych XX wieku przenosi się do Berlina, gdzie poświęca się pracom na rzecz budownictwa mieszkaniowego. W dalszym ciągu projektuje kościoły. Jest współzałożycielem Towarzystwa Rzeszy Budownictwa i Mieszkalnictwa.

Powstają wtedy m.in. Kościoły w Dornbirn (Austria), Lizbonie (Portugalia), Karlshrure, Chemnitz, Gorlitz, Kościół Pamięci Paula von Hinderburga w Sttaten am Kalten Markt, szpital w Luksemburgu – Maternity Hospital oraz willa Bartinga w Berlinie-Westend (Nussbaumallee 42).

W czasie II wojny światowej Bartning zrealizował m.in. następujące projekty: kościół ewangelicki w Barcelonie, Kościóły Ducha Swiętego i Świętego Piotra w Heidelbergu.

Związanyz NSDAP, współpracował mi.in. z ministrem spraw wewnętrznych Wilhelmem Frickiem.

Po zakończenu działań wojennych, w 1947 roku zostaje przewodniczącym Werkbundu w Heilderbergu, projektuje: kościoły, kaplice, domy pogrzebowe, domy kultury i osiedla. Powstają wtedy: osada w Neckersteinach, kościół Zmartwychwstania w Pforzheim, Apostelkirche w Essen, Zion w Kassel, luterański kościół w Moguncji, Kaplica Pankratiusa w Gissen, kościoły w Monachium, Darmstad, Wuppertalu, Frankfurcie i Hanowerze, szpital kobiecy w Darmstadt, budynek Sparkasse w Heidelbergu, budynek banku w Pforzheim, budynek fabryczny firmy Saake w Pforzheim, willa prezesa firmy Saake w Eutingen, szkoła niemiecka w Lizbonie oraz rekonstrukcja kościoła pw Świętej Trójcy w Worms.

W 1950 r. zostaje wiceprzewodniczącym niemieckiego Werkbundu i prezesem Stowarzyszenia Niemieckich Architektów. Był także szefem Komisji Technicznej w  sprawie odbudowy wyspy Helgoland i członkiem Prezydium Rady Wzornictwa. Od 1955r., Otto Bartning, był konsultantem do spraw planowania budownictwa miejskiego w Berlinie.

W 1952 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa na Uniwersytecie Technicznym w Aachen.

W latach 1953-57, O. Bartning był członkiem Międzynarodowej Komisji Wystawy Budowlanej – INTERBAU. Współtwórca projektu niemieckiego pawilonu na Wystawie Światowej w Brukseli w 1958 r. Od 1950 r. Bartning mieszkał w Darmstat – skrzydło Erns-Ludwig Haus na Matildenhohe.

Zmarł 20 lutego 1959 roku. Pochowano go na starym cmentarzu w Darmstadt.

Ewangelicki Dom Modlitwy w Czechowicach-Dziedzicach jest jedyną budowlą zaprojektowaną przez Otto Bartinga w Polsce. Całkiem niezłe rozeznanie na rynku budownictwa i całkiem sporą gotówkę musieli mieć czechowiccy ewangelicy skoro zatrudnili Otto Bartinga do budowy swej kaplicy. Choć wtedy jeszcze nie był tak sławny, więc i honoraria jego jeszcze nie były wygórowane.