Istebna to niezmiernie ciekawa wioska górska położona w województwie śląskim, na południowym krańcu Beskidu Śląskiego, u stóp szczytu Złotego Gronia, niedaleko Koniakowa, Jaworzynki i Wisły, z którą łączy ją malownicza trasa przez Przełęcz Kubalonkę. Wraz z Koniakowem i Jaworzynką tworzy gminę Istebna zwaną także Trójwsią Beskidzką. Dzięki wyjątkowym walorom krajobrazowym, bogatej i nadal żywej kulturze góralskiej, region ten zaliczany jest do najatrakcyjniejszych w Polsce.
ISTEBNA żywą kulturą beskidzką
Istebna to bardzo dobra baza wypadowa w Beskidy, zarówno jeśli chodzi o wędrówki piesze po wielokilometrowych szlakach turystycznych, jak i rowerowe po świetnie przygotowanych trasach. W Istebnej możemy natrafić na obiekty architektury drewnianej, w których mieszczą się muzea czy izby pamięci. Pobyt turystom umilają liczne folklorystyczne imprezy plenerowe, m.in: Dni Istebnej, Dożynki czy Festyn Istebniański. Dodatkową ciekawostką gminy Istebna jest obecność we wsi Jaworzynka tzw. Trójstyku – miejsca, w którym schodzą się granice trzech państw: Polski, Czech i Słowacji. Trójstyk stanowi atrakcję turystyczną, kulturową i historyczną. Topograficzny punkt, gdzie zbiegają się miejscowości Istebna, Hrcavy i Cierny, znajduje się w głębokim na 8m i szerokim na 34m jarze-potoku i stanowi środek okręgu opisanego na wierzchołkach trójkąta równoramiennego, wyznaczonego przez trzy stojące granitowe obeliski. Dostęp do Trójstyku, wzdłuż granicy polsko-czeskiej dla pieszych, rowerzystów i zwiedzających z wózkami ułatwiają wyłożone płytkami schody oraz 90 metrowa ścieżka asfaltowa.
Odwiedzając Istebną mamy okazje zwiedzić Kurną Chatę Kawuloków, czyli XIX-wieczną chatę góralską, będącą najpopularniejszą izbą regionalną na Śląsku Cieszyńskim. Chatę wybudowano w 1863 roku. Od początku należy ona do rodziny Kawuloków. Stanowi przykład starej góralskiej architektury – pochyły, kryty gontem dach i kamienna podmurówka. Jeden z właścicieli – nieżyjący już Jan Kawulok, uznawany był za genialnego instrumentalistę i gawędziarza. Dzięki niemu, oraz jego córce Zuzannie, Chata to nie tylko muzeum instrumentów, ale również miejsce, w którym można posłuchać lokalnych opowieści, tradycji i zwyczajów.
W zbiorach izby znajdują się między innymi oryginalne sprzęty kuchenne, wysłużone żarna oraz liczne instrumenty ludowe, takie jak fujary, okaryny, fujarki, gajdy, trombity, rogi. Warto odwiedzić również XVIII-wieczny Kościół Parafialny pw. Dobrego Pasterza, w którym można oglądać pięknie wykonane polichromie autorstwa Jana Wałacha oraz rzeźby wykonane przez rodzinę Konarzewskich.
Dzieci mogą liczyć na świetną zabawę w Parku Wodnym Olza czy w Leśnym Ośrodku Edukacji Ekologicznej prowadzonym przez Nadleśnictwo Wisła.
W ramach stałej wystawy Ośrodka można zobaczyć „Panoramę Beskidzką”, przedstawiającą miejscową faunę i florę. Na tle pejzażu Beskidów, między prawdziwymi pniami i pachnącymi gałęziami, kryją się leśne zwierzęta. Zwiedzaniu ekspozycji towarzyszy prawdziwy spektakl, rozpoczynający się „Hymnem górali beskidzkich”. Po chwili usłyszeć można też odgłosy ptaków i lasu, którym towarzyszy ciekawy komentarz o charakterze edukacyjnym.
Przy zielonym szlaku turystycznym biegnącym z Jaworzynki Trzycatka przez Zapasieki znajduje się Stacja Terenowa Karpackiego Banku Genów i Świerka Isteniańskiego. Jej podstawowym zadaniem jest objęcie ochroną cennych drzewostanów świerkowych rasy istebniańskiej, ocena ich wartości w celu prawidłowego zagospodarowania oraz przebudowy, umożliwiającej ich zachowanie.
W skład Karpackiego Banku Genów wchodzą także Wolierowa Hodowla Głuszców i Muzeum Świerka Istebniańskiego.
Znajdują się w nim materiały naukowe i historyczne związane ze świerkiem istebniańskim, poszerzone o eksponaty związane z historią i kulturą Beskidu Śląskiego. Wolierowa Hodowla Głuszców została uruchomiona w celu przywrócenia głuszca beskidzkim lasom.
Odwiedzając Istebną warto zwiedzić Izbę i Muzeum Pamięci Jerzego Kukuczki. Izba urządzona została w rodzinnym domu polskiego alpinisty i himalaisty. Można tu oglądać pamiątki, które pochodzą z wypraw odbywanych w Alpy i Himalaje. Izbę prowadzi żona, pani Cecylia, która każdorazowo z wielkim wzruszeniem i uczuciem opowiada o życiu oraz osiągnięciach swojego męża. Jest to niezapomniana wycieczka śladami naszego wielkiego rodaka, który uważany jest za jednego z najwybitniejszych himalaistów świata.
Koniaków jest kolejną wsią należącą do tzw. Trójwsi Beskidzkiej. Nazwa pochodzi od tradycji podkuwania koni w tym rejonie. Z racji ich licznego na tym terenie wypasu w dawnych latach przyjęto używanie tej nazwy, czyli „konia – kół”. Miejscowość ta może się też poszczycić statusem najwyżej położonej wsi w Beskidzie Śląskim.
Najwyższym szczytem Koniakowa i gminy jest bezleśna Ochodzita (895 m.n.p.m.), a ludowa legenda głosi, iż górę należało obchodzić, bo często przesiadywali na niej zbójnicy – stąd nazwa.
To właśnie drogą przez Koniaków w stronę Beskidu przejechał orszak weselny Gustlika i Honoraty, podczas kręcenia scen do ostatniego odcinka serialu „Czterej Pancerni i Pies”, a gośćmi weselnymi byłi członkowie Zespołu Regionalnego „Istebna”, ubrani w regionalne stroje. Na Jaworzynce zaś do dziś znajduje się Chata, w której kręcono ostatni odcinek pt. „Dom”.
Koniaków jest stosunkowo niewielką wioską w Beskidzkie Śląskim, ale znaną na całym świecie. A to za sprawą unikatowych ręcznie wykonywanych – “heklowanych” tutaj koronek, nazywanych na tym terenie „różyczkami”. Inspirowane są motywami natury i przyrody, a każdy element powstaje osobno. Po złączeniu w całość otrzymujemy w efekcie misterne, unikatowe dzieło.
Największy zbiór koronek możemy znaleźć w Muzeum Koronki im. Marii Gwarek, ale w Koniakowie jest sporo miejsc, gdzie możemy nabyć i podziwiać te piękne ręczne wyroby.
Muzeum Koronki – powstało w 1962 po śmierci Marii Gwarek, której pamięci poświęcona jest ta placówka. Można w nim zobaczyć wiele interesujących eksponatów, tzn.: czepce, obszycia chust, kryzy, kołnierzyki, wstawki do bielizny pościelowej, firanki, „ząbki” czyli serwetki na półki, z których każda ma inny wzór i kształt, motywowany elementami przyrody i tradycji. Jedną z bardziej oryginalnych ekspozycji stanowi niedokończona serwetka dla królowej Anglii Elżbiety II. Zapewne jest to miejsce warte odwiedzenia celem po-znania długiej historii koronczarstwa w Koniakowie. Koronki zobaczymy i kupimy Na Szańcach w Koniakowie oraz w GOK w Istebnej, gdzie znajduje się największa na świecie koronka koniakowska wpisana do Księgi rekordów Guinesa.
„Gdo mo owce, ten mo co chce”…
Koronki, chaty góralskie, muzea, to nie wszystko. Koniaków słynie z jeszcze jednej do niedawna zapomnianej kulturowej tradycji, a mianowicie z wypasu owiec. Tradycja ta powróciła w nasze strony i cieszy się na nowo ogromną popularnością. I to właśnie tradycyjny wypas owiec na halach, oryginalne oscypki, kiełbasy wołoskie oraz mnóstwo innych wyrobów z mleka owczego przyciągają do nas rzesze turystów.
Posmakować, zakupić i pozyskać informacje na ten temat można w Centrum Pasterskim, gdzie baca – Piotr Kohut oferuje możliwość udziału w warsztatach produkcji sera owczego połączonych z prelekcją na temat tradycyjnego pasterstwa. Obiekt zawiera: bacówkę (otwartą od kwietnia do października, czyli w czasie kiedy owce są na halach), gdzie można zaopatrzyć się w sery owcze, tj. bundz, bryndzę, oscypki, sery wołoskie, korbacze, żyntycę oraz Sklep górlaski, gdzie można nabyć: stroje góralskie, wyroby z wełny owczej, wyroby z drewna, metalu, skóry, materiałów ekologicznych i inne pamiątki.
Miejsca warte odwiedzenia stanowią także: Muzeum Regionalne na Grapie w Jaworzynce z warsztatem tkackim i mini skansenem, zaś prawdziwe dzieła zobaczymy między innymi w Muzeum Jana Wałacha na Andziołówce oraz w Domu Konarzewskich na Buczniku.
Wszystkich atrakcji jakie proponuje Trójwieś nie sposób opisać – tutaj po prostu trzeba przyjechać.
Informacja Turystyczna w Istebnej
tel/fax +48 33 855 61 58,
+48 516 195 614
promocja@ug.istebna.pl
43-470 Istebna 68
www.istebna.eu
facebook.com/gminaistebna
