Z uwagi na rzadkość występowania cieszynity – obok cieszynianki wiosennej – zaliczyć można do najciekawszych osobliwości przyrodniczych Cieszyna. Nie ma takiego państwa na kontynencie europejskim, gdzie moglibyśmy tę charakterystyczną skałę magmową zobaczyć.
Nazwa cieszynitu wywodzi się od miasta Cieszyna, w okolicach którego skała ta została po raz pierwszy na świecie opisana. Dokonał tego Ludwik Hohenegger, geolog i inżynier górniczo-hutniczy Komory Cieszyńskiej, autor pierwszej szczegółowej mapy geologicznej Księstwa Cieszyńskiego wydanej w 1861 roku.
Lecz nie o takich „cieszynitach” obiecałem szanownym czytelnikom napisać, chociaż nagroda przyznawana promotorom dobrego imienia naszego regionu w świecie – CIESZYNIT UZNANIA – od tej właśnie skały bierze swoją nazwę.
W jakich okolicznościach narodził się pomysł na taką nagrodę?
Było to 15 czerwca w 2013 roku. Obudziłem się rano z myślą, że wieczorem jesteśmy z żoną zaproszeni na kameralny koncert Jaromíra Nohavicy oraz Artura Andrusa w Café Muzeum. Wiedziałem, że Jarek parę dni temu skończył 60 lat i koncert jest zorganizowany z tej okazji. Nie wypadało iść bez podarunku. Lecz co dać artyście, którego poznałem jeszcze w czasach, kiedy ten mieszkał w Czeskim Cieszynie? Co tu wymyślić do wieczora…?
Wtedy mnie olśniło: cieszynit! Pojechałem do byłego kamieniołomu w Marklowicach, byłem tam kiedyś z żoną na przechadzce. Wydobyłem kawał skały i pojechałem do mistrza kamieniarskiego p. Piwki. Wyciął z niekształtnej bryły sześcian o krawędzi dziesięć centymetrów. Kupiłem drewniane pudełko i wieczorem wręczyłem pierwszy Cieszynit uznania jubilatowi. Nie było jeszcze wtedy żadnej Kapituły, ale była zacna publiczność, cieszyńska śmietanka i Artur Andrus!
Było to działanie spontaniczne, nikt z artystów ani organizatorów o niczym nie wiedział. Nohawica pozostaje więc „przedskoczkiem” oficjalnej nagrody Cieszynit Uznania.
Pierwszym laureatem, który był wybrany i uhonorowany już przez kapitułę nagrody to Prof. Jerzy Buzek. Pochodzący z zaolziańskich Śmiłowic premier RP oraz przewodniczący Parlamentu Europejskiego był gościem obchodów 1150 rocznicy misji Cyryla i Metodego w kościele Na Niwach w Czeskim Cieszynie. Po jego niezapomnianym wykładzie na nabożeństwie ekumenicznym razem z Biskupem ŚKEAW Janem Wacławkiem oraz posłanką na Sejm RP Aleksandrą Trybuś przekazaliśmy laureatowi naszą nagrodę w obecności wielu zacnych gości. W laudacji napisano: „…za szerzenie dobrego imienia naszego regionu w świecie. Będąc Premierem RP, przewodniczącym PE, a także w obecnie podejmowanych działaniach, zawsze pamięta o swoich korzeniach, jest przykładem człowieka, który doskonale wpisuje się w galerię naszych wielkich rodaków.”
23 maja 2017 r. odbyła się uroczysta sesja Rady Miasta Wisła. Obradowano w Miejskiej Bibliotece Publicznej, gdzie wręczono nagrody ”Cieszynit uznania 2017” kolejnym wybitnym osobowościom Śląska Cieszyńskiego, szczególnie zasłużonym w sferze działań na rzecz tolerancji i porozumienia. Kapituła nagrody „Cieszynit Uznania 2017” działała w składzie: Karol Cieślar – przewodniczący, członkowie: Janusz Podżorski – Przewodniczący Rady Miasta Wisła, Jan Wacławek – Biskup ŚKEAW, Aleksandra Trybuś–Cieślar – Dyrektor LOTE, Józef Szymeczek – Dyrektor OIBTE. Kapituła zdecydowała wyróżnić pięć osób za całokształt działań i zasług.
Laureatem nagrody „Cieszynit Uznania 2017” został ks. prof. Józef Budniak, rzymskokatolicki duchowny, wybitny przedstawiciel teologii ekumenicznej ze szczególnym uwzględnieniem problematyki wyznaniowej na terenie Polski i Śląska Cieszyńskiego oraz Republiki Czeskiej, członek krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych, członek m.in. Polskiej Akademii Nauk – Komisji ds. Stosunków Polsko-Czeskich i Polsko-Słowackich. Cieszynit Uznania został mu przyznany za tradycję dożynek ekumenicznych w Brennej, gdzie przez lata był proboszczem oraz organizację Międzynarodowego Kongresu Ekumenicznego (Cieszyn 1995).
Kolejnym laureatem został ks. Jan Cieślar, wieloletni pastor zboru Śląskiego Kościoła Ewangelickiego A. W. w Karwinie. W czasach komunistycznych prześladowany. Piastował różne stanowiska w organizacjach europejskich. Współtwórca polskiego „Śpiewnika Ewangelickiego” (2002) oraz czeskiego „Evangelického kancionálu” (2005). Cieszynit Uznania przyznany mu został za reprezentowanie Śląskiego Kościoła Ewangelickiego w najwyższych gremiach Światowej Rady Kościołów, Światowej Federacji Luterańskiej oraz innych, udział w setkach konferencji w kraju i za granicą, funkcje w wielu komisjach i zarządach organizacji ekumenicznych, diasporalnych i diakonijnych, 15-letnią pracę w kierowaniu komisjami, które opracowały nowe śpiewniki ewangelickie w języku polskim i czeskim oraz choralniki, z których korzystają kościoły w Polsce, w Czechach i w różnych miejscach na świecie.
Laureatem został także prof. Karol Daniel Kadłubiec – etnolog, folklorysta i dialektolog, obecnie profesor emerytowany Katedry Slawistyki Uniwersytetu Ostrawskiego, znany działacz społeczny. Cieszynit Uznania przyznano mu za zainicjowanie niedawno wydanej monografii „Płyniesz Olzo”, której koncepcji jest autorem, a zarazem redaktorem naukowym, jak również nieuwzględnionym współautorem wielu rozdziałów. Bazę empiryczną wzbogacił własnymi badaniami terenowymi, obejmującymi również kulturę materialną Śląska Cieszyńskiego. Profesor Kadłubiec poprzez swoje działania popularyzacyjne oraz promocyjne na rzecz Śląska Cieszyńskiego (jego należnego mu miejsca w historii i współczesności) wybudował fundament dla dialogu, tolerancji i porozumienia w wielokulturowym społeczeństwie naszego regionu.
Nagrodą wyróżniono również dr. Jana Mariana Olbrychta, polskiego polityka, deputowanego do Parlamentu Europejskiego VI, VII i VIII kadencji, samorządowca i socjologa, eksperta w zakresie funduszy europejskich. Cieszynit Uznania został mu przyznany za wszechstronne działania polityczne, w których nigdy nie uległ pokusie populizmu, profesjonalne i merytoryczne podejście do roli regionów w Europie, jak również znaczenia samorządów terytorialnych.
Nagrodę otrzymał także biskup-senior Władysław Volný, zwierzchnik Śląskiego Kościoła Ewangelickiego A. W. w latach 1991-2006, przewodniczący Ekumenicznej Rady Kościołów w RC, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za osobiste zaangażowanie na rzecz tolerancji religijnej i narodowościowej na Śląsku Cieszyńskim. Cieszynit Uznania został mu przyznany za reprezentowanie Śląskiego Kościoła Ewangelickiego w najwyższych gremiach ekumenicznych w kraju i za granicą, przeprowadzenie Kościoła poprzez trudny okres jego transformacji po 1990 r., szczególną pracowitość podczas całego, przeszło dwukadencyjnego okresu sprawowania urzędu biskupa, stworzenie platformy organizacyjnej dla różnorodności form życia Kościoła.
Nagroda spotkała się z przychylnym przyjęciem nie tylko przez laureatów, ale również całej społeczności Śląska Cieszyńskiego. Chociaż nie zabrakło też głosów krytycznych, że nie było wśród laureatów ani jednej laureatki! Stało się tak chyba dzięki specyficznej kategorii ubiegłorocznej nagrody. W następnych edycjach na pewno pojawią się również i laureatki.
Pod koniec tego roku, roku jubileuszowego, zostaną przekazane nagrody „Cieszynit Uznania 2018” za wybitne osiągnięcia i działania na rzecz promocji kultury Śląska Cieszyńskiego. Taka kategoria nadaje się idealnie do obchodów niepodległości obu naszych krajów. Kultura i sztuka to sfera wolności!
Na zakończenie mojego opisu genezy i dzisiejszych ambicji nagrody pragnę wykorzystać okazję, by zaprosić czytelników do zgłaszania osób, które według Państwa zasługują na przyznanie nagrody w tej dziedzinie. Kapituła prowadzi cały czas rozeznanie w środowisku twórców i animatorów kultury naszego regionu, lecz każdy indywidualny wniosek z jego uzasadnieniem będzie mile widziany. Doradcami Kapituły są też wszyscy dotychczasowi laureaci.
