Niewiele jest w Polsce takich miejsc jak powiat słupski. Jego magia to szum morskich fal Bałtyku, piękno krajobrazów, malownicze wzgórza, pełne tajemnic lasy,
a wśród nich liczne jeziora i rzeki – Słupia ze Skotawą, Łeba, Wieprza i Łupawa. Mimo że region słupski utożsamiany jest głównie z letnim wypoczynkiem, warto spędzić tu urlop o każdej porze roku, gdyż w zasięgu ręki jest wiele możliwości i atrakcji. Oprócz wielu walorów przyrodniczych i kulturowych, atutem regionu słupskiego są liczne gospodarstwa agroturystyczne, życzliwi ludzie, ich gościnność oraz smaczna kuchnia. Na ziemi słupskiej panują idealne warunki do uprawiania turystyki aktywnej: windsurfingu, kajakarstwa, wycieczek rowerowych, pieszych wędrówek, jazdy konnej, wędkarstwa morskiego i myślistwa. Podziwiać tu można bogactwo przyrody oraz zabytkową zabudowę o konstrukcji szachulcowej z XVII i XIX wieku. Wypoczynek w regionie słupskim to mądry wybór każdego turysty dzięki morzu możliwości. Każdy znajdzie tu coś dla siebie!
ARCHITEKTURA – obiekt westchnień i fascynacji wielu turystów
Zabytkowa architektura to dla wielu turystów obiekt westchnień i fascynacji. Wszyscy podziwiamy zabytkowe kościoły, często zastanawiając się nad ponadczasową mocą tych budowli, które od stuleci tworzą przestrzeń miast i wsi. Architektura Ziemi Słupskiej jest szczególnie różnorodna i wielu kojarzy się ze słynną Krainą
w Kratę, która jest unikatem w skali kraju. Są tu też stare dwory i pałace, okazałe kamienice, obiekty gospodarcze i techniczne, które rozsiane po całym powiecie stanowią nierzadko atrakcyjne produkty turystyczne. Wszystkie te perełki tworzą dziś nasze dziedzictwo kulturowe, które z wielką starannością pielęgnujemy.
OBIEKTY SAKRALNE
Będąc w Słupsku warto przyjrzeć się zabytkowym kościołom, m.in. Kościołowi św. Jacka, Kościołowi Mariackiemu, Kościołowi św. Mikołaja, a także Ewangelicko-Augsburskiemu Kościołowi Świętego Krzyża, w którym nabożeństwa odprawiane są po polsku i niemiecku. Kościół Mariacki ma swoją krzywą wieżę. Przylega ona do kościoła i według pomiarów jest odchylona od pionu aż o 89 centymetrów. W sąsiedztwie zamku znajduje się kościół św. Jacka, jeden z najciekawszych i najbogatszych w pamiątki historyczne kościołów Ziemi Słupskiej, kościół podominikański. Kościół św. Mikołaja był na początku przyklasztornym kościołem katolickim, później ewangelickim, w międzyczasie nawet cerkwią,
a dziś mieści się w nim biblioteka.
Na ziemi słupskiej znajduje się ponad sześćdziesiąt zabytkowych obiektów kultu religijnego, w tym aż pięćdziesiąt pięć kościołów. Pierwsze budowle wznoszone były z drewna, ale tych zachowało się niewiele.
Najstarsze przykłady drewnianych kościołów o konstrukcji szkieletowej są we wsiach: Kuleszewo, Objazda, Dobieszewo, Wytowno, Charnowo.
O średniowiecznej historii wsi pomorskiej świadczą neogotyckie zabytkowe kościoły. Urokliwie posadowione wśród starych drzew na wzniesieniach, są przykładem ciekawych zastosowań architektonicznych i dowodem kultu religijnego. Z tych budowli sakralnych zachowały się głównie wieże, natomiast nawy pierwotne uległy zniszczeniu i pochodzą
z okresów późniejszych. Kościoły średniowieczne zbudowane były z głazów polnych i cegły, otoczone kamiennym murem z bramami prowadzącymi do świątyni. Najstarszy murowany kościół znajduje się w Budowie. Cenne architektonicznie są również obiekty sakralne w Duninowie, Dębnicy Kaszubskiej, Zimowiskach, Skórowie, Smołdzinie, Stowięcinie, Główczycach, Kuleszewie i Kwakowie. Na terenie powiatu można także podziwiać kościoły o konstrukcji szachulcowej – m.in. w Objeździe i Rowach.
PAŁACE I DWORY
Ważnym elementem pejzażu wiejskiego, związanego z pomorskimi dobrami szlacheckimi, są XVIII i XIX-wieczne pałace z parkami. Do naszych czasów w granicach powiatu słupskiego zachowało się ponad sześćdziesiąt różnego typu rezydencji ziemskich, pochodzących z XVII, XVIII i XIX wieku.
Prawie każda wieś położona na wschód od rzeki Słupi posiadała dobra folwarczne, przy których powstawały wsie chłopskie. Właścicielami tych dóbr była szlachta o rodowodzie pomorskim lub kaszubskim. Należy tu wymienić rodziny Putkammerów, Podewilsów, Zitzewitzów, Massowów, Stojentinów, Maitzlaffów, Krockowów, Tessenów
i Kleistów. Najstarsze dwory i pałace z XVIII wieku są konstrukcji szachulcowej. Późniejsze, XIX-wieczne, są murowane z cegły, z dachami krytymi wypalaną dachówką.
Najbardziej okazałe pałace podziwiać można w Damnicy, Wolinii, Barcinie, Cecenowie, Poganicach, Bobrownikach i Główczycach. Wyjątkowe miejsce zajmuje dwór w Swochowie. Równie interesujące dworki możemy zobaczyć w Sierakowie Słupskim, Borzęcinie, Zajączkowie, Podolu Wielkim, Strzelinku, Zagórkach, Szczypkowicach i Zaleskich.
Na dworskich i pałacowych dachach można zobaczyć bocianie gniazda. W miejscowości Cecenowo znajduje się największe skupisko tych pięknych ptaków – jedno z największych w Polsce. Na okalających wiele pomorskich budowli łąkach dostojnie przechadzają się żurawie, które szczególnie wczesną wiosną i późną jesienią tworzą specyficzny klimat tych ziem.
Pałac w Warcinie
Warcino to miejsce, gdzie można połączyć dwie pasje – zamiłowanie do historii i obcowanie z naturą. Historycznym aspektem atrakcyjności jest postać Otto von Bismarcka, którego ulubioną leśną rezydencją był neoklasycystyczny pałac z XVII wieku. Dzięki temu pozostawił po sobie wiele pamiątek, a do dzisiaj największą atrakcją pałacu jest sala kominkowa – dawny gabinet Bismarcka z zachowanym wystrojem i wyposażeniem, w której kanclerz prowadził poważne rozmowy z przywódcami wielu państw. Zachowało się również biurko, przy którym lubił przesiadywać. Stara wozownia należąca ongiś do pałacu została zrekonstruowana. Dawne pomieszczenia pałacowe od wielu lat zajmuje
i wykorzystuje tutejszy Zespół Szkół Leśnych, który ma najlepszych w Polsce Sygnalistów Myśliwskich.
Niepowtarzalny klimat tworzy otaczający pałac park, wokół którego znajduje się ścieżka ekologiczno-edukacyjna. Park o powierzchni 6 ha w stylu angielskim zachwyca starym drzewostanem, cienistymi przejściami i tarasowo ukształtowanym głównym zboczem.
Rośnie tutaj 110 gatunków drzew i krzewów. Ciekawe okazy to dęby 220-300-letnie, buki, lipy i daglezje. Najstarszy dąb ma ok. 400 lat, w obwodzie 5 m na wysokości 1,3 m. Spacerując ścieżkami dydaktycznymi dojść można do źródła wody pitnej Joanna, altany Pod Puchaczem, kaplicy grobowej warcińskiej linii Bismarcków oraz psiego cmentarza. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1877 r. i upamiętnia psa imieniem Kilian.
Pałac w Damnicy
Budynek przez dziesięciolecia stanowiący ważny punkt na mapie regionu, wpisany do rejestru zabytków, podlega ochronie konserwatorskiej. Funkcjonuje w nim od wielu lat Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, którego organem prowadzącym jest samorząd powiatu słupskiego.
Pałac pochodzący z lat 70. XIX wieku leży w północno-wschodniej części Damnicy. Wzniesiony został na zlecenie Richarda von Blankensee, a zaprojektowany przez architektów Gustawa Knoblaucha i Friedricha Hollina. Ocalały z zawieruchy dziejowej z biegiem czasu był rozbudowywany, co wpływa na jego zróżnicowaną bryłę i liczbę kondygnacji.
Pałac zbudowany jest na rzucie przylegających do siebie prostokątów. Jako budowla eklektyczna charakteryzuje się różnorodnością stylów. W pałacu znajdziemy szereg wykuszy i występów, elewacje wschodnia i zachodnia są bogato zdobione, od zachodu znajduje się taras z balustradą i zejście do parku. Zachowały się piękne, stylowe pomieszczenia. Wnętrza parteru mają charakter reprezentacyjny, piętra – mieszkalny, hall główny ma wystrój drewniany, w sali balowej, tzw. Sali Lustrzanej, znajduje się plafon ukazujący cztery pory roku (namalowany w 1902 r. przez Maxa Gartnera). Ściany pokryte są kasetonami wypełnionymi tkaniną i lustrami. W tzw. „pokoju myśliwskim” znajdziemy malowidła ścienne wykonane przez Maksa Gartnera ukazujące zwierzynę łowną i polujące zwierzęta. Ciekawostką i charakterystycznym elementem jest np. rosnąca w marmurowej bibliotece 10-metrowej wysokości palma konopna. Przywieziono ją w 1919 r.
z Palestyny i umieszczono w specjalnie dla niej przygotowanym miejscu (obecnie jest ona otoczona przeszkloną kopułą). Dodatkowo w otoczeniu pałacu znajduje się park podworski o powierzchni 3 hektarów.
KRAINA W KRATĘ
W całym powiecie słupskim zachowało się około dwa i pół tysiąca budynków chłopskich wzniesionych systemem szachulcowym, tworzących „Krainę w Kratę”. Swołowo, położone14 km na zachód od Słupska, jest jej stolicą. Unikalne walory architektoniczne i przestrzenne wsi sprawiły, że Swołowo uznano za Europejską Wieś Dziedzictwa Kulturowego. Miejscowość zachowała układ przestrzenny sięgający czasów średniowiecza. Jest to owalnica, czyli spłaszczone koło, jedna z niewielu już na Pomorzu. Na środku wsi znajduje się typowy dla tego rodzaju wsi wrzecionowaty plac, którego centralną część stanowią kościół i staw. Plac otaczają dwie łączące się ze sobą drogi, przy których posadowione są zagrody, a poza nimi rozciąga się łanowy układ pól.
W Swołowie zachowało się kilkadziesiąt starych budynków o konstrukcji szkieletowej, kratownicowej, typowych dla Pomorza. Jednym z nich jest Zagroda Albrechta, zamieszkiwana od 1659 do 1945 r. przez rodzinę Albrechtów.
Działa tutaj również Muzeum Kultury Ludowej Pomorza, które jest obecnie jedną z najnowocześniejszych placówek typu skansenowskiego w Polsce. Zabytkowe szachulcowe obiekty weszły w skład muzeum i pełnią funkcję wystawienniczą i kulturalną. W dwóch stodołach oraz oborze urządzono multimedialne wystawy etnograficzne obrazujące historię i kulturę wiejską Pomorza, m.in.: ciesielkę pomorską, stolarstwo, podania i legendy oraz tkactwo.
Zwiedzający mogą uczestniczyć w młóceniu zboża, siekaniu słomy, obrządku zwierząt gospodarczych (w muzeum hodowane są konie, owce, gęsi, kury i kaczki), gotowaniu na starej kuchni kaflowej, a także warzeniu piwa według dawnej swołowskiej receptury. Organizowane są pokazy wypieku chleba i pracy kowala. Muzeum to, czynne przez cały rok, organizuje liczne imprezy cykliczne.
SKANSEN W KLUKACH
Kluki to wieś położona na terenie objętego ścisłą ochroną Słowińskiego Parku Narodowego nad jeziorem Łebsko, około 40 km na północ od Słupska. W jej sercu działa Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach i prezentuje życie Słowińców – dawnej ludności kaszubskiej, która zamieszkiwała najbliższe tereny na Nizinie Gardneńskiej. Słowińcy pozostawili po sobie pamiątkę w postaci wiejskiej zabudowy szachulcowej.
Cechy charakterystyczne dla budownictwa Słowińców to występowanie chaty dwurodzinnej bliźniaczej, wypełnienia strychulcem i poszywanie dachów trzciną. Większość obiektów muzealnych to budynki z Kluk, w tym trzy zagrody zachowane w miejscu zbudowania, czyli in situ. Ogółem na terenie posadowionych jest 18 budynków: chałup, obórek, stodół. Najstarszy budynek pochodzi z XVIII wieku, najmłodszy z lat 20. XX wieku. Zabudowę uzupełnia mała architektura: piece chlebowe, składziki, studnie.
Do muzeum należy ponadto teren zabytkowego cmentarza, założonego w końcu XVIII wieku, na którym chowano dawnych mieszkańców Kluk, jak i murowany budynek dawnej szkoły, gdzie znajduje się Galeria Pomorskiego Malarstwa Plenerowego.
Chałupy szachulcowe pochodzące z różnych czasów oraz ich wyposażenie ukazują zmiany, jakie dokonywały się na słowińskiej wsi na przestrzeni wieków. Odwiedzający zobaczą tutaj kolekcję maszyn rolniczych z XX w. takich jak: młockarnie, wialnie, kosiarki, dołowniki itp. Gromadzone są archiwalia dotyczące terenu słowińskiego – druki, fotografie i pocztówki, a także współczesne wyroby sztuki ludowej oraz rękodzieła, narzędzia rolnicze, sprzęt i sieci rybackie. W zagrodach na wolnym powietrzu pasą się konie, owce i kozy, co oddaje autentyczność gospodarstw Słowińców żyjących tutaj w XIX wieku. W chatach jest pokazany sprzęt codziennego użytku.
Specyficznego klimatu tętniącej życiem wsi dodają liczne imprezy plenerowe.
