Browar Zamkowy w Cieszynie jest jednym z najstarszych browarów na świecie, pracującym nieprzerwanie od 1846 roku i wytwarzającym piwo według tradycyjnych technologii.
Gdy w 1653 roku zmarła księżna Elżbieta Lukrecja, dobra Piastów cieszyńskich ostatecznie przejął cesarz i król Czech Ferdynand III Habsburg, majątki przekazano w zarząd tzw. Komorze Cieszyńskiej, której siedzibę wyznaczono na zamku w Cieszynie. Już w następnym roku na wzgórzu warzono własne piwo. W 1659 roku rozpoczęto rozbiórkę części zamku uszkodzonej w czasie wojny trzydziestoletniej, a na miejscu warowni w pobliżu gotyckiej Wieży Piastowskiej wzniesiono zabudowania gospodarcze i pierwszy browar zamkowy.
Rozpoczęło to wieloletni spór mieszczan z zarządcami Komory Cieszyńskiej. Do tej pory dochody z produkcji i sprzedaży piwa były najważniejszą pozycją budżetu miasta i w wielkim stopniu pokrywały jego potrzeby. Toteż rada miasta wielokrotnie występowała do władz zwierzchnich o zamknięcie warzelni zamkowej powołując się na różne przywileje. Mimo niekończących się zabiegów, listów i petycji w obronie „najcenniejszego klejnotu” miasta, a nawet orzeczeń mówiących, że piwowarstwo jest wyłącznie przywilejem mieszczańskim, browaru zamkowego nie zamknięto. Mało tego, najzamożniejsi obywatele miasta sami kupowali piwo na zamku, ponieważ w tym czasie było ono zdecydowanie lepsze od mieszczańskiego. Piwo z Cieszyna szybko stało się popularne nie tylko w Księstwie Cieszyńskim, ale w całej monarchii habsburskiej.
Takie były początki Browaru Zamkowego w Cieszynie. Od tamtej pory działa nieprzerwanie, warząc najlepsze piwo na tym terenie. Na przestrzeni lat zmieniali się właściciele, ale nie zmienił się sposób warzenia piwa.
Browar Zamkowy to wysoki budynek trójkondygnacyjny, złożony z czterech skrzydeł, z prostokątnym dziedzińcem wewnątrz. Interesującym obiektem jest odrębna, wysoka piwnica wydrążona pod wzgórzem zamkowym, prawie do połowy dziedzińca średniowiecznego zamku. Tunel służył do składowania lodu wykorzystywanego w procesie produkcyjnym. Browar rozwijał się i rozbudowywał do I wojny światowej, dlatego dziś stanowi zespół zabudowań w różnych stylach architektonicznych – od biedermeieru po neogotyk. Po zakończeniu I wojny światowej w 1920 roku Browar Zamkowy upaństwowiono i powołano w jego miejsce Państwowe Zamkowe Zakłady Przemysłowe w Cieszynie. Browar nie zaprzestał też produkcji w czasie II wojny światowej.
Browar Zamkowy jest czynny w tym samym budynku nieprzerwanie od ponad 170 lat. Tworzy piwa przy zastosowaniu tradycyjnej metody dolnej fermentacji
w otwartych kadziach. Do dziś w procesie produkcji wykorzystywane są maszyny z przełomu wieku, m.in. korytko Granta czy młynek do słodu ciemnego. Zwiedzający mają możliwość zobaczyć, jak przebiega proces warzenia piwa.
Niemal wszystko z tamtych czasów istnieje tu do dzisiaj. W malowniczych piwnicach, w których czuć przenikliwy chłód, znajdują się niewielkie baseny z piwem pokrytym grubą pianą. W zależności od jego rodzaju jest ona jasna i delikatna lub gęsta i ciemna. To właśnie unikatowe kadzie fermentacyjne. Obok warzelni znajduje się kamienny portal z bramą. Za nią ciągnie się kilkudziesięciometrowy tunel prowadzący w głąb wzgórza. To pierwsza leżakownia. Zakątków, sekretnych przejść i korytarzy jest tu o wiele więcej.
Fakt, że browar zachował się do dzisiaj w takim stanie, umożliwia warzenie tutaj piwa z sercem i cierpliwością. W browarach przemysłowych produkcja trunku może się zmieścić nawet w dwóch tygodniach. Tutaj trwa to kilka razy dłużej – od kilku tygodni nawet do roku!
Browar Zamkowy ma także charakter „żywego muzeum piwowarstwa”. Na jego terenie funkcjonuje wystawa muzealna, ukazująca historię browaru oraz piwowarstwa na Śląsku Cieszyńskim. Na uwagę zasługują autentyczne maszyny i narzędzia oraz eksponaty birofilskie.
– Browar zamkowy tkwi w swojej tradycyjnej technologii. Utrzymanie i konserwacja tego sprzętu to ogromny wysiłek i wydatek. Dlatego wartość tego piwa jest mierzona zupełnie inaczej. Jasne, że łatwiej byłoby wprowadzić tu nowe technologie, które szybko przyniosłyby zysk, jednak wolimy utrudnić sobie życie pozostając wierni starym sposobom. Zyskujemy dzięki temu coś wyjątkowego i nie do zastąpienia – wiarygodność. A to jest warte więcej niż pieniądze. Kontynuujemy więc niezwykłą opowieść, która rozpoczęła się 175 lat temu – mówi Adam Leda, szef browaru.
Dzisiaj oprócz tradycyjnego piwa, powstaje tutaj ponad 40 różnych piwnych pozycji. Wśród nich są Lager, Mastne, Double IPA, West Coast IPA, Porter, Stout, Koźlak, Angielski Lord, Guślarz Cieszyński, pszeniczne z truskawkami, piwo z dodatkiem marakui, kwaśne pszeniczne z dodatkiem mango. Jest też Noszak – piwo Śląska Cieszyńskiego.
Noszak – w hołdzie dla cieszyńskiego księcia
Piwo Noszak, warzone w historycznym Browarze Zamkowym Cieszyn tradycyjnymi metodami, przepełnione jest pasją ludzi i magią miejsca. Stworzone zostało w hołdzie dla Przemysława I Noszaka, księcia cieszyńskiego panującego w latach 1358-1410, jednego z najwybitniejszych dyplomatów XIV-wiecznej Europy.
Recepturę tego piwa oparto jedynie o trzy naturalne piwne składniki: jęczmień, drożdże i wodę.
