Czym jest gościnność? To przecież słowo, które wszyscy znamy, często używamy, ale rzadko zastanawiamy się nad jego prawdziwym znaczeniem. Czym tak naprawdę jest „gościnność”? Szeroko otwarte drzwi, miękkie kapcie i uśmiech gospodarza? Pyszne obiady i wesołe rozrywki, aby goście nie poczuli się znudzeni?
Szczególnie dla mnie „gościnność” to atmosfera. Coś nieuchwytnego, czego nie można zmierzyć materialnie, ale odczuwa się na poziomie emocjonalnym. Coś, co rozładowuje napięcie już od pierwszych sekund i pozwala poczuć się komfortowo w nowym miejscu i bez miękkich kapci.
Często także słyszymy i używamy wyrażenia „gościnny kraj”. Jednak czy kiedykolwiek zastanawialiście nad swoim pierwszym wrażeniem nowego miasta czy kraju i odczuwaliście ten stan prawdziwie i głęboko? Nawiasem mówiąc, położenie geograficzne i poziom ekonomiczny nie odgrywają większej roli. Po prostu idąc ulicą, wchodząc do sklepów i obserwując twarze przechodniów nie czujesz się obcy. Jednym z takich miejsc na planecie jest Cieszyn. Miasto, w którym czujesz się komfortowo wśród znajomych i nieznajomych. Na wizycie, w kawiarni lub po prostu na środku ulicy.
„Cieszyn gościnny”. Wielokrotnie utwierdzałam się w przekonaniu, że to określenie najlepiej pasuje do tego miasta. Obecne „dwumiasto”, kiedyś będące jednym organizmem, a później rozdzielone na mapie granicą pomiędzy dwa państwa, w rzeczywistości nie uznaje granic i szczerze przyjmuje gości z różnych zakątków świata. Wita nowych mieszkańców, a jednocześnie pozostaje autentyczne w swoim niespiesznym rytmie życia.
Ten niespieszny przepływ, rok temu nieco poruszył się przez sytuację w Ukrainie. Wojna w krótkim czasie zapełniła miasto tysiącami uchodźców szukających bezpieczeństwa i spokoju. Cóż, gościnny Cieszyn otworzył swoje objęcia.
W końcu doskonale wiecie, jak to było, i to wcale nie z opowieści innych ludzi, ale z własnego doświadczenia. Jednak wojna trwa. Ci, którzy przyjechali tu na kilka miesięcy, zostawali na rok z perspektywą przedłużenia na kolejne miesiące.
Na podstawie własnych przeżyć muszę powiedzieć, że mam dość dostosowywania swoich planów w krótkich terminach i ciągłego czekania na moment, „w którym już będę mogła żyć”. I jeśli na początku podpisanie umowy najmu mieszkania czy umowy o pracę na rok wydawało mi się nierealnie długim terminem, i po cichu rozważałam opcje wcześniejszego rozwiązania umowy, to teraz sytuacja się zmieniła. Okres dwunastu miesięcy nie wydaje się tak długi. Pogodziliśmy się z tą sytuacją, przyzwyczailiśmy się, wzięliśmy to pod uwagę. Nazywajcie to, jak chcecie. W końcu po prostu przestaliśmy odkładać życie „na później”. Tak, adaptacja do nowych warunków i akceptacja sytuacji nie przychodziła łatwo, ale pomogła nam w tym gościnność miejscowych mieszkańców.
Dziś „Cieszyn Gościnny”/goścINNY Cieszyn to nie tylko przyjemnie brzmiący przymiotnik, ale aktywny projekt, którego celem jest integracja i wspieranie obcokrajowców. Pomysł realizacji należy do członków Stowarzyszenia imienia Stanisława Brzozowskiego, które prowadzi w Cieszynie Świetlicę Krytyki Politycznej, przy wsparciu wolontariuszy i wolontariuszek z grupy „Granica dla Granicy”.
„W odpowiedzi na pogłębiający się kryzys spowodowany wojną w Ukrainie, a także sytuacją trwającą nadal na polsko-białoruskiej granicy, chcemy stworzyć przyjazną przestrzeń społecznego i kulturowego spotkania mieszkańców i mieszkanek Cieszyna z osobami z doświadczeniem uchodźczym i migracyjnym przebywającymi w mieście tymczasowo lub zamieszkującymi je od jakiegoś czasu. Wierzymy, że wspólne działania pozwolą nam nawiązać relacje oparte na zaufaniu i chęci wzajemnego poznania” – cytat z prezentacji projektu, która odbyła się pod koniec zeszłego roku.
Dziś organizatorzy projektu mają na swoim koncie kilkanaście zrealizowanych spotkań, wydarzeń i warsztatów oraz program przygotowany na najbliższe miesiące. Są to rozmowy ze specjalistami, wsparcie psychologiczne i prawne, zajęcia rozwojowe dla dzieci i dorosłych.
Działania projektu mają na celu przede wszystkim zaspokojenie potrzeb cudzoziemców w procesie adaptacji i integracji w nowym środowisku. Powody, dla których ci ludzie znaleźli się daleko od własnego domu, są sprawą drugorzędną. Idea projektu zrodziła się jeszcze przed inwazją Rosji na Ukrainę na przełomie 2021 i 2022 roku, a bezpośrednią inspirację do jego napisania stanowiła sytuacja migrantów i migrantek na polsko-białoruskiej granicy.
– Motywacją do zajęcia się tym tematem lokalnie, była dla nas sytuacja migrantów i migrantek na polsko-białoruskiej granicy. Przyjazd do naszego kraju w ciągu ostatniego roku wielu Ukrainek i Ukraińców uciekających przed wojną, tylko wzmocnił poczucie, że w Cieszynie powinien powstać program, który nie tylko wspierałby obcokrajowców w naszym mieście, ale także, poprzez działania edukacyjne, budował bardziej otwarte lokalne środowisko – mówi Natalia Kałuża, koordynatorka Świetlicy Krytyki Politycznej w Cieszynie.
Od początku wojny w Ukrainie pomoc wolontariuszy na granicy ukraińsko-polskiej przyczyniła się do szybkiego przemieszczenia uchodźców w głąb terytorium Polski i umieszczenia ich w domach tymczasowych. Z czasem, gdy stało się jasne, że konflikt zbrojny nie zakończy się w ciągu kilku miesięcy i Ukraińcy będą musieli odłożyć plany powrotu do domu, pomoc wolontariuszy przybrała też inną formę. Gorączka poszukiwania pracy i mieszkania opadła. Zamiast tego pojawiła się kwestia przystosowania społecznego.
Projekt „goścINNY Cieszyn” realizuje szereg działań, których głównym celem jest integracja nowych mieszkańców i mieszkanek Cieszyna z lokalną społecznością. W związku z tym wybrano kilka stałych kierunków: zajęcia językowe w formie Klubu Języka Polskiego (nauka języka polskiego poprzez gry, wspólne oglądanie filmów i dyskusje); warsztaty twórcze, zajęcia taneczno-ruchowe i teatralne dla dzieci i młodzieży, konsultacje psychologiczne oraz pomoc ekspertów w sprawach związanych z poszukiwaniem pracy czy wypełnianiem dokumentów urzędowych.
Zajęcia i konsultacje prowadzą: Alina Vus – kurs językowy, Agnieszka Karpel – zajęcia twórcze dla dzieci i młodzieży, Bogusław Słupczyński – zajęcia teatralne dla dzieci i młodzieży, Beata Kobis – zajęcia taneczno-ruchowe dla dzieci, Jakub Skalka – konsultacja psychologiczna, Szymon Słupczyński – konsultacja prawna oraz Agata Tomaszewska – pomoc w procesie poszukiwania pracy (pisanie CV, listu motywacyjnego itp.).
Jednocześnie od początku 2023 roku w ramach projektu regularnie odbywają się seminaria na temat migracji i wymiany doświadczeń kulturowych.
– Nieustannie analizujemy wszystkie nasze działania, aby w przyszłości, jeśli zajdzie taka potrzeba, wiedzieć, jak najlepiej zorganizować pomoc osobom, które będą w Cieszynie szukać nowego domu lub schronienia. To, czego nauczymy się podczas naszej wspólnej pracy, znajdzie odzwierciedlenie w Społecznym Modelu Wsparcia i Integracji Imigrantów i Imigrantek w Cieszynie, do którego współtworzenia zaprosimy migrantów i migrantki, osoby z lokalnych organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i grup aktywistycznych – dodaje Natalia Kałuża.
Projekt jest objęty patronatem honorowym Burmistrza Cieszyna Gabrieli Staszkiewicz.
Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG i Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny. Jego budżet to 83 619,06 EUR na działania merytoryczne oraz 18 095,24 EUR na rozwój instytucjonalny.
Realizator projektu: Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego (Świetlica Krytyki Politycznej w Cieszynie). Partnerzy projektu: Fundacja Strefa WolnoSłowa, Stowarzyszenie Przestrzeń Otwarcia, inicjatywa Granica dla Granicy
