Miejski pałac hrabiów Larischów powstał dzięki Janowi Józefowi Antoniemu hrabiemu Larischowi von Mönnichowi, który pełnił w Księstwie Cieszyńskim funkcje starosty ziemskiego, marszałka krajowego i prezydenta Sejmu Ziemskiego. Dodatkowo na cesarskim dworze jako tajny radca nosił tytuł „Ekscelencji” oraz pełnił funkcję cesarsko królewskiego szambelana.
Pałac zbudowano po wielkim pożarze Cieszyna w 1789 roku. Larischowie posiadali wcześniej dom szlachecki przy ówczesnej ulicy Konwiktowej (obecnie przy ul. T. Regera, obok Parku Pokoju). Budynek był jednak zbyt mały dla tak wysoko postawionego rangą urzędnika wiedeńskiego dworu. W 1796 roku hrabia Jan Larisch dokupił sąsiadujący z jego posesją mały mieszczański dom. Ich połączenie pozwoliło na wystawienie rezydencji odpowiadającej zarówno statusowi społecznemu jak i majątkowemu hrabiego.
Pałac złożony z trzech skrzydeł zbudowano z cegły i kamienia. Główna fasada, z szeroką bramą na osi, przylegała do ulicy Konwiktowej (obecnie ul. T. Regera) i otrzymała barokowo klasycystyczną dekorację. Boczną fasadę (od strony Parku Pokoju) oparto na resztkach murów obronnych. Całość w kształcie litery „L” nakryto mansardowym, gontowym dachem. Najbardziej reprezentacyjne pomieszczenia ozdobione klasycystycznymi polichromiami znalazły się na drugim piętrze pałacu. Wśród nich wyróżniał się „Gabinet Chiński”, w modnych wówczas orientalnych wzorach oraz balowa „Sala Egipska” z wysokim sklepieniem. Wykonawcą pejzaży był znany malarz Jan Mayer. Niezwykłą ozdobą salonów są klasycystyczne i eklektyczne piece, umieszczone w półkolistych niszach. W miejscu dawnej fosy okalającej miasto założono ogród francuski (obecnie Park Pokoju).
Największy okres świetności pałac przeżywał w czasach wojen napoleońskich. W 1805 roku, po druzgocącej klęsce wojsk austriackich, Cieszyn stał się tymczasową stolicą monarchii. W tym okresie miasto odwiedzało wiele osobistości. Sam cesarz Franciszek I po-
dejmował w pałacu swych sojuszników cara Aleksandra I, wielkiego księcia Konstantego, marszałka Kutuzowa i księcia Birona Kurlandzkiego. Wówczas w balowej sali Egipskiej gościły największe osobistości a pałacowe salony były świadkami ważnych politycznych rozmów. Dwór powrócił do Wiednia po podpisaniu układów w Preszburdu (dzisiejszej Bratysławie). W roku 1809 pałac obrał za swą siedzibę książę Albert Sasko Cieszyński i jego następca arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg, zaś w 1817 roku zatrzymał się tu jadący z Opawy do Krakowa cesarz Franciszek I z żoną Karoliną Augustą i całym dworem. W 1831 roku Larischowie sprzedali swój cieszyński pałac hrabiemu Filipowi Ludwikowi Saint Genois d’Anneaucourt, który w roku 1839 dobudował trzecie skrzydło pałacu. Tym samym rezydencja uzyskała kształt litery „U”. Zaprojektował je znany i ceniony wiedeński architekt Józef Kornhäusel. W skrzydle znalazła się stajnia o oryginalnym i niespotykanym kolistym kształcie, a nad nią powstała kolejna sala balowa, zwana „Salą Rzymską”.
W 1840 roku pałac nabył cieszyński adwokat dr Antoni Demel i od tego czasu zaczęto go zwać „kamienicą demlowską”. Mieszkało w niej dwóch burmistrzów miasta Jan i Leonard Demel von Elswehr. W 1918 roku Demlowie odsprzedali pałac miastu. Po remoncie, w roku 1931 budynek stał się siedzibą cieszyńskiego Muzeum Miejskiego. Utworzyły go najstarsze w tej części Europy, publiczne muzeum założone w 1802 r. przez ks. Leopolda Jana Szersznika wraz z jego zbiorami bibliotecznymi; etnograficzne Muzeum Śląskie założone w 1903 roku przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w Cieszynie; mieszczańskie Muzeum Miejskie oraz liczne prywatne kolekcje. W 1942 roku w „Sali Rzymskiej” wybuchł pożar. Spłonął wtedy cały dach i zostały uszkodzone reprezentacyjne wnętrza drugiego piętra. Systematycznie pogarszający się stan techniczny budynku doprowadził do zamknięcia w 1983 roku muzealnych ekspozycji. Od tego czasu rozpoczął się długotrwały generalny remont Pałacu Larischów. Odnowiono sale reprezentacyjne i przystosowano do nowoczesnych potrzeb muzealnych. Renowacja zabytkowego obiektu trwała do roku 2002. Obecnie w Muzeum Śląska Cieszyńskiego można oglądać dwie stałe ekspozycje. Pierwsza zatytułowana „Na pograniczu dziejów i kultur”, obejmuje okres od prehistorii do końca II wojny światowej. Prezentuje zabytki związane z cieszyńskimi dynastiami Piastów i Habsburgów, eksponaty ilustrujące kulturę cieszyńskiej szlachty, mieszczaństwa oraz kulturę ludową, a także bogate zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego. Druga z wystaw ”Sztuka gotyku i renesansu” ukazuje najcenniejsze zabytki malarstwa i rzeźby z okresu od XIV do połowy XVII wieku ze zbiorów cieszyńskiego muzeum. Nowa aranżacja i zastosowanie nowoczesnego sprzętu pozwoliło na pokazanie zabytków, które do tej pory ze względu na wymogi konserwatorskie znajdowały się w magazynach.
Artykuł na podstawie publikacji Mariusza Makowskiego na stronie www.cieszyn.pl
