Czas żynie jak kiejsi cug s Cieszyna ku Goleszowu i żodyn go nie poradzi zastawić. I tóż skyrs tego, uż dzisio drukujymy piyńć a trzicate nomero naszego TRAMWAJU. W nim dómy sie do rzeczy, s jednóm moc uczónóm cieszynioczkóm, kiero mo fórt jakisi napady, coby wyłoślić tustelokóm co patrzało by zrobić, jak kómusi robi sie krziwda. Mo tej siły tela, że poradziłaby ś nióm isto cały Cieszyn łobdzielić i eszcze by ji kapke nadbyło. Mo łóna to isto w noturze i nie do sie tego na inszóm energije zwekslować i żodyn tego ani nie pruguje.
Joanna Wowrzeczka – artystka i socjolożka sztuki, wykładowczyni akademicka, redaktorka, działaczka społeczna, radna miasta Cieszyna. Doktor habilitowana sztuki na ASP w Gdańsku i absolwentka Instytutu Sztuki Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego UŚ w Katowicach. Kierowniczka świetlicy Krytyki Politycznej „Na Granicy” w Cieszynie. Autorka wielu wystaw oraz publikacji i wystąpień na konferencjach naukowych. Nominowana do nagrody Kobieta 2009 Roku w Gazecie Wyborczej, a także wyróżniona w Ogólnopolskim Konkursie Malarstwa „Bielska Jesień” 2009. Została także w roku 2013 wybrana „Kobietą na medal powiatu cieszyńskiego”
Fryderyk Dral: Pani Joanno, tustelocy o was prawióm, że poradzcie snadno dać sie do rzeczy s ludziami i ś nimi porzóndzć ło wiecach, kiere sóm dlo nich dobre, a ło kierych eszcze nie wiedzóm. Prawióm też, że poradzicie dycki nónść czas dlo ludzi, kierzi czakajóm na pumoc i nigdy tego czasu nie lutujecie. Skyrs tego jo se myślym, że bydziecie poradzić to całe swoji żywobyci rzeknóć po naszymu, coby czytmiorze TRAMWAJU mógli se pospóminać jako ta naszo cieszyńsko rzecz je piekno. Przeca grzychym by było, coby uż żodyn nie poradzioł ś nióm sie dorzóndzić, bo ta naszo mowa, je też przeca cieszyńskóm kulturóm i szkoda by było, coby yno uż las po naszymu szumioł.
Joanna Wowrzeczka: Panie redaktorze, powiym wóm prowde, że jo kapke zaniedbała tóm naszóm rzecz i dzisio eszcze wszecko dobrze rozumiym po naszymu, ale s prawiynim móm kapke ostudem Myślym se, że przy waszej pumocy jakosi sie mi to podarzi dobrze rzeknóć po naszymu, a wy to nieskorzij napiszecie.
Zacznym łod tego jak insi zaczynajóm i prziznóm sie, że uż móm moc roków, ale wiela ich móm nie powiym, bo jak każdej paniczce je mi za ty roki gańba. Rzeknóć jednakowóż mogym, żech je rodzóno w Cieszynie, a na świat pumóg mi prziś dochtór Karbowniczek. Jak uż żech kapke urosła i było mi tak s osim, abo dziewyńć roków toch prziszła na to, że je też kansi kapke inszego świata poza mojóm chałupóm i szkołóm. Takich jak jo na Głymboki była cało chmara, ale yno ci co mieli psa mógli należeć do naszej bandy. Dziynka tym psóm mógli my se s chałupy wylyź i społym nanikać na zamku, abo wedla tyjateru i bojisku naszej podstawówki. Coby jednakowóź tego czasu ganc nie mitrynżyć, prziszli my na to, że dobre by było inszym ludzióm pumogać jak im sie cosi złego w życiu przitrefiło. Kapke my se skyrs tego napytali nikiedy biydy, bo nie poradzilimy wiedzieć czy jak kiery leży na ceście to je chory, czy je to może jakisi ożralec. Doś wczas żech sie zaczła uczyć życio na włośnej skórze i do dzisa to dobrze pamiyntóm. Roz, a było to kansi kolem 1980 roku leciałach Armióm Czyrwiónóm
/Głymbokóm/ ku wyrchu, przi wielki jesiynnej szuderze, kiero nawaliła wody kaj yno było kapke placu. Głymboki dziury wygłóndały tak samo jak małe plosa i skyrs tego nie podarziło sie mi jednej ś nich przechópnóć i wpadłach do ni aże po kark. Wyszkrobać sie samej ś ni nie było leko i tu żech piyrszy roz w życiu prziszła na to, że pumoc łod inszych ludzi nie przchodzi tak roz dwa. Cało nasza familija miyszkała na Armi Czyrwiónej / Głymboki / a tam do dzisia sóm yno same stare chałupy i w jednej ś nich był nasz kwartyr. Było nas do kupy sztyróch i dwa dziecka plus pies, a nikiedy na delij nawszywioł nas ujec artysta. Spóminóm se na mojóm starke, kiero fórt parziła czaj i kawem, dlo nawszywników, kierych fórt była pełno chałupa. Spóminóm se też, że ta moja starka była fest postawnóm paniczkóm s utlyniónymi włosami, kiere fórt gibko łodrostały jak fazole z bajki. Kaj i gdo robił ji ty wele na głowie tego nie wiym, bo w tych czasach była to dlo mie tajymnica. Starka Hela poradziła w tych ciynżkich socjalistycznych czasach wekslować rozmaajtymi wiecami i za cygretle dostowała wórszt, a za wajca insze wieca. Spóminóm se też na takóm czornóm maszyne do pisanio, na kierej starka Hela całymi nacami aji po cimoku pisała kosztorysy dlo starzika Freda. Nad biurkym, na kierym leżoł dycki stus papiórów i ksiónżek wisioł czorno-bioły obrozek św.Floriana. Ci tustelocy, kierzi sie szmatłali po naszej chałupie, to byli klijyńci mojigo starzika, kiery dlo nich robił rozmajte kosztorysy i rysunki geodezyjo-architektoniczne. Byli to rozmajci ludzie i dzisio jak se to spóminóm to mogym rzeknóć, że trefiali sie tacy w gumofilcach i aji tacy w ancugach i zaczosanymi włosami do zadku, a kurzili fórt Sporty, Klubowe i DS-y. Starzik, jak se spóminóm był prawnikym i biegłym sóndowym, ale fórt mu chybiało piniyndzy i chycił sie roboty przy budowie nowych chałup. Starzik Fred to był taki człowiek, kiery fórt dziwoł sie do przodku i rozmyśloł, coby ci co przidóm po nas nieskorzij, na nas nie fluchcili. Dycki we Wilije każdego roku wycióngoł ze swoji zawrzitej odmaryji rozmajte stare papióry i medajle po swojim łojcu. Pamiyntóm, że był to człowiek dycki poważny, kiery odpowiadoł za swojóm robotem. Spóminóm se też na naszóm staróm wielkóm zieleźnóm wanne w kierej każdego roku przed Godami cioprało sie moc karpi. Roz było ich aji siedymnoście i mój tata ło mało co sie w ni nie utopił, jak ich chcioł ś ni wysmyczyć.
Cały nasz tyn wielki kwartyr, to była jedno wielko biblioteka, bo ksiónżek było wszyndzi pełno, kiere my wszedcy czytali, a pies sie na nas yno dziwoł. W przedpokoju na ścianie wsiały rozmajte ździorba, ale jo yno spamiyntala:- rogi, herb Cieszyna, dwie szable, hełmy, a pod ścianóm stoła meblościanka podeprzito ksiónżkami. Na półkach kaj był plac na talyrze leżało rozmajte skoli, kiere przismykowywane było s rozmajtych rajzów, a wedla nich stoł plastikowy osieł, kiery sroł cygaretlami, jak mu sie chłost dźwigło do góry. Tu sie muszym prziznać, że mój starzik i starka byli ludziami, kierych do dzisia se dobrze spóminóm, bo łoba razym do kupy dowali mi dycki przikład jak trzeja żyć, coby dóma było moc ciepła, kierym trzeja sie całe życi prugować ze wszeckimi dzielić. Jak miałach dwanos roków a było to w 1985 cała moja familija przekludziła sie do Wisły-Jawornika. Tam żech wartko nauczyłach sie życio, bo jako eszcze nie upiyrzóne dziywcze musiałach sie umieć nónś w postrzodku i wedla inszych ludzi. Szkołe średnióm kieróm my nazywali ogólniok zaczłach w Cieszynie, a podarziło mi sie jóm zarachować we Wiśle. Szkoła misyjno kieróm zarachowałach w Dzingielowie, pumógła mi pore roków poprugować swoji siły w belferowaniu we szkółce niedzielnej w Jaworniku. Nie było nóm tam leko, bo na wszecko musiałymy z mojóm starszóm siostróm ciynżko i w pocie czoła zarobić. Spóminóm se ty ciynżki zimy i kupe wónglo na placu, kiery my łobie ze siostróm musiały krómpoczym rozkopować, a hawiyrze kierzi szli do roboty na szychtem sie nóm dziwali i zaprosili nas na Barbórke. Był to dlo mie czas ćwiczynio sie w tym, wiela to człowiek może wydzierżeć głodu, zimna, przemocy i nauki w wekslowaniu złych wiecy na dobre. Dziyka tym ciynżkim czasóm sóm my dzisio obie ze siostróm fest wytrzimałe i łobie mómy rade czytać ksiónżki i każdóm sztuke. Po ogólnioku prziszłach na to, że trzeja mieć w gorści dobry fach i skyrs tego wyszukałach se takóm szkołe w Gliwicach, w kierej wysztudyrowałach sie na pielyngniarke. Myślach se, że jak uż żech tela przeszła w życiu toch je dobrze zahartowano i dóm se rady w Domu Opieki Społecznej opatrować dziełuszki, kiere nie były ganc zdrowe. Nie było to taki leki i zaś wyszpekulyrowałach se, że to je do mie za ciynżki i w roku 1995 zaczłach sztudyrwać, coby eszcze lepszyj dować ludzió to, co poradzym robić nejlepij. Jak żech to skónczyła to łod tego czasu fórt prugujym poznować coroz głymbij ty wszecki wiece, kiere sóm dookoła mie. Skyrs tego prziszeł taki czas, coby tóm energije kansi upuścć i tymu założyłach w 2002 społym z Agnieszką i Tomkiem Swobodami Galerie „Szarą”, kieróm moc ludzi zno do dzisia w całej Polsce. Dycki mie jednak gnało do czegosi, coby było dobre dlo naszego miasta i skyrs tego odewrziłach Świetlice Krytyki Politycznej „Na Granicy” w roku 2009. Fórt żech dalij cosi sztudyrowła, boch chciała zustać dochtorym, ale ni łod lyczynio nimocnych ludzi i to mi sie podarziło na UŚ w Katowicach, a po drugi roz zaś w 2008 roku w ASP też zaś w Katowicach. W roku 2004 powiynkszyłach se swojóm familije, o mojigo synka Gustawa, kiery je przi mie i dowo mi moc radości. Jak sie je uż dochtorym to idzie sie eszcze habilitować, coby możne nieskrzij kiejsi zustać aji belfrym s belwedera. To mi sie też podarziło zarachować w 2016 roku, aże w Gdański ASP.
W tych łostatnich dwacatych rokach podarziło mi sie wpaś w rozmajte „dziury”, ale dycki jakosi żech sie ś nich poradziła wyszkrobać. Nieszczynścim też je dycki dlo każdego człowieka to, jak łod nas łodyndzie kierysi bliski s familije i mie to też dopadło, bo w 2005 legnył na zawsze se na kierchowie mój tata Andrzej. Łóńskigo roku dałach sie wybrać na radnóm do cieszyńskigo rotuza i do dzisia tam prugujym inszym mojim kamratom pumogać robić dobre wieca, coby nasz Cieszyn był co roz piekniejszy.
Marzę o takim świecie, w którym dzieci z niepełnosprawnych /dysfunkcyjnych / domów mogą liczyć na wsparcie instytucji, o świecie, w którym nie trzeba do końca życia chodzić ze strachem przed głodem, jeśli kiedyś sie go doświadczyło, o takim świecie, w którym dziewczynki mają realny wybór miedzy drogą do pielegniarstwa, a fizyką czy sztuką. I w końcu marzę o świecie, w którym nie tylko wiara w Boga jest tym, co pozwala nam przetrwać najtrudniejsze.
