Ganc tak samo jak łóńskigo roku mómy dzisio zaś szpatny czas i ze strómów opadujóm wszelijaki wyblaknióne listki, kiere nóm rzekły, że jesiyn depce uż za winklym. Wczas za łoknami robi się też cima i skyrs tego podarziło mi sie namówić jednego szykownego panoczka s Dymbowca, coby wóm moji roztomili czytmiorze rzeknył, jako sie mu podarziło w dobrym zdrowiu przeszmatłać przez całe swoji żywobyci. Tu jednakowóż muszym przidać, że je to uż nasz trzi a trzicaty nomer cieszyńskigo TRAMWAJU, na co nikierzi prawióm, że dobił sie uż chrystusowych roków.
Stanisław Kubicius – przewodniczący obecnej Rady Powiatu Cieszyńskiego, długoletni nauczyciel chemii w różnych szkołach naszego powiatu, wicedyr. L.O. im M. Kopernika, a także dyr. Gimnazjum w Dębowcu. Społeczna działalność, była i jest w dalszym ciągu jego drugim życiem i zamiłowaniem. Dlatego już swoją społeczną działalność rozpoczął jako student w ZSP, a po powrocie ze studiów założył w Dębowcu koło ZMW. Był także prezesem Kółka Rolniczego, oraz radnym a następnie przez trzy kadencje Przewodniczącym Gminnej Rady Narodowej w Dębowcu oraz z-cą wójta gminy. Po roku 1999 i do chwili obecnej związany jest czynnie z samorządem powiatowym, jako: radny, wice i przewodniczący rady, a także członek zarządu. Za swoją działalność zawodową i społeczną był wielokrotnie wyróżniany i odznaczany. Do jego najważniejszych odznaczeń należą: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Brązowy Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Odznaka za zasługi dla woj. bielskiego i śląskiego, dwie nagrody Ministra Edukacji i Oświaty. W roku 2000 otrzymał także Laur Srebrnej Cieszynianki.
Fryderyk Dral: Panie Stanisławie, we waszej dziedzinie i w powiecie rzóndzóm ło was, żeście sóm takim dobrym tustelokym, kiery nigdy żodnymu nie prawi, że sie cosi nie do. To wszecko coście we swojim żywobyciu dlo ludzi zrobili i jako żeście go tak szczynśliwie przehópli, dzisio dobre by było, to czytmiorzóm naszego TRAMWAJU rzeknóć, abo możne aji napisać. Jo se myślym, że sie wóm to podarzi i wszedcy bydymy s tego moc radzi.
Stanisław Kubicius: Tóż dobre panie redaktorze, jak uż mie tak pytocie to poprógujym i możne, że mi sie to przi waszej pumocy i namowie jakosi podarzi. Zacznym jednakowóż łod poru zdań po polsku, coby tustelocy se wszymli kaj i kiedy odewrziłech łoczy na tyn nasz piekny cieszyński kraj.
Urodziłem się 4 września 1947 w Dębowcu w domu rodzinnym, a nie w szpitalu, czy izbie porodowej, co wtedy było rzeczą naturalną. Przodkowie zarówno mamy, jak i ojca od pokoleń mieszkali w Dębowcu.
Po ukończeniu miejscowej szkoły podstawowej dalszą naukę kontynuowałem w Liceum Ogólnokształcącym im. A. Osuchowskiego w Cieszynie. Jako dwukrotny finalista zawodów ogólnopolskich Olimpiady Chemicznej (1964,65), rozpocząłem studia, bez egzaminu wstępnego, na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie w 1970 r. uzyskałem tytuł magistra chemii. Po studiach, mimo propozycji pozostania w Krakowie, wróciłem w rodzinne strony, głównie dlatego, że po śmierci mojej „starki” odziedziczyłem średniej wielkości gospodarstwo rolne.
Robote na gospodarce znołech od małego, piyrwej robiłech pod łokym łojców, a potym sóm. Zaczynołech łod pasiynio krów. Dwie, aji trzi krowy kludzóne na poszónek na porwozie, to był prowdziwy kóńszt do synka, co ni mioł jeszcze dziesiyńć roków.
Przibywało mi roków i zaczółech dostować coroz ciynżejszom robote. Jak żech chycił za kose, choć żech mioł patnost może szesnost roków, wszyscy uznali żech je chłop, a nie wyrostek. Sieczyni to była ciynżko robota, gor na poczóntku, jak żech jeszcze ni mioł wprawy. Kosa musiała być łostro, tymu trzeba było jom brusić. Brusiło sie jom łosełkom, najlepi gładkom i mokrom. Tymu do galot miałech przypiynte szpecyjalne naczyni z wodóm w kierym moczyła sie łosełka. Jak kosa robiła sie tympo i łosełka już nie pumogała, trzeja jom było poklepać. Do gnotka wbijało się babke – u nas dóma – zawsze płaskatóm, siadało na stołeczku i klepało łostróm stronóm klepocza. Do klepanio, aby było akuratne, trzeja było mieć ciyrpliwość. Musiołech kupe razy poklepać kose, ażech doszeł do wprawy. Zapamiyntołech też powiedzyni: jak dobrze nie wyklepiesz kosy, to łóna cie wyklepie. Niewiela je dzisio chłopów na dziedzinie, kierzi poradzom dobrze poklepać kose.
Wysoki (dłógi) łobili, to je reż i pszynice, siykło się „na ściane”, kosóm, kierej kosisko miało lyskowy obłónk. Za koścym szły dwie żniwiarki, piyrszo odbiyrała siyrpym zesieczóne zboże i robiła snopki, drugo ich wiónzała. Łowies i jynczmiyń bywoł niski (krótki), tóż żech ich siyk kosą z grabkami – „na pokos”.
Jak zboże uschło, zwożało sie go do stodoły, a po jakimsi czasie młóciło. Mieli my rozmajte maszyny. Najstarszóm nazywali my sztyftówkom. Napyndzoł jom gepel, kiery łobracały zaprzongniynte do niego kónie. Rozciynte snopki puszczało sie na bymbyn, a słome wygrabowało grabiami. Wymłócóne łobili potym sie burdakowało, żeby było czyste. Robiłech wszycki ty roboty.
Starka nuczyła mie też młócić cepym. Tyn cep mom do dzisio. Cepym młóciło sie reż, żeby mieć prostom, dłógom słóme. Robiło sie z nij potym porwósła do wionzanio łociypek słómy abo siana. Młócić cepym można było w pojedynke, we dwójke, we trójke itd. Jak młóciło wiyncyj ludzi, ważne było, aby walnóńć bijokym (krótszóm czyńśćcom cepa) po snopkach leżoncych na gumnie podle inszych co młócili. Jedyn bił po drugim, nigdy razym, miarowo w rownym rytmie od piyrszego do ostatnigo i od nowa. Przi trzech młócących było to: po plac-ku, po plac-ku; przi sztyrech: po pe-cyn-ku, po pe-cyn-ku; przi piyńciu: pión-ty-mu gów-no, pión-ty-mu gów-no; przi sześciu: pie-rom ba-by sza-ty, pie-rom ba-by sza-ty. Zapamiyntołech ty zabawne powiedzónka. Jeszcze dzisio muzyka, kierom grały cepy, gro mi w uszach.
Kónczyne i trowe siykło sie na siano. Kosa musiała być wtedy wyklepano jak najcinij. Trowe siykło sie najlepij z rosom, kiedy była mokro. Potym pokosy roztrzepowało się grabiami, a jak trowa przeschła, zaprawiało sie w ziymi rogocze i stawiało kopki. Przi dobrej pogodzie siano dosychało w kopkach tydziyń.
Na gospodarce nie dzierżeli my kónia, kiery był potrzebny do nikierych robót w polu takich jak: łorka, brónowani, siyw, nacióngani rzóndków, łobsypowani ziymioków, zwożani, wywożani gnoja. Pytali my wtedy gazdów, co mieli kónie do takich robót. Za taki roboty łóni nie brali pinindzy, ale te ich pumoc, musieli my z mamom odrobić. Chodzili my przebiyrać ćwikle, kopać do ziymioków, abo robić przi żniwach i młócyniu. Jedna godzina roboty kónia liczyła się za trzi godziny naszej roboty.
To, że my ni mieli kónia, nie znaczy, żech sie nie umiół z kóniym łobchodzić i nim robić w polu. Poradziłech kónia łoszerować, zaprzóngnonć do wozu abo bryczki. Jak sie pocióngało za lewom łoprate, to sie do konia mówiło cihi, jak za prawom, to heta, a łón to rozumioł i skryncoł.
Tak było do czasu, ażech kupił se ciongnik, nowiuśki, ruski. Nazywoł sie Władimiriec. Ku niymu kupiłech najpotrzebniejsze maszyny: pług, bróne, siywnik, prziczepe. Insze pojczowołech od somsiadów.
Wszystkigo żech sie musioł som nauczyć, boch szkół rolniczych nie kóńczył. Cióngnikym sie fajnie w polu robiło. Najleksze było brónowani złoranego pola. Najpierw jeździło się bróną pozdel, potym dwa razy w poprzyk i gotowe. Fest procne to było z łorkom, a to tymu, że trzeba było usztelować pług. Pług mioł trzi regulacyje: jednom na śrubie rzimskij (niom można byo łustawiać głębokość piyrszej i ostanij skiby), drugom na wieszoku przi cióngniku (było to ustwiyni poprzeczne) i trzeciom ustawiało sie wysokość kółka. Im kółko było wyszy, tym orka była głymbszo. Trzeja też było wiedzieć, kaj sie chycić łoranio, czy łod postrzodka, czy łod kraja. Jak sie zaczynało łod kraja, złorany konsek mioł brózde na postrzodku.
Niezłe korowody były też ze siocim. Przi siociu, ważne je, wiela nasiynio wysieje sie na hektar. Mój siywnik można było ustawić na sztyry a dwacet sposoby. Aby sie przekonać, czy siywnik je dobrze narychtowany, zapinało sie go i podnoszało ciongnikym do góry. Pod nim rozciongało się płachte i obracało dwacet razy kołym. Nasiyni co wyleciało na płachte w czasie tego kryncynio, wożyło się na wodze, robiło się rachunki i już żech wiedzioł, czy taki ustawiyni je dobre. Tak się robiło krynconom prube.
Robiłech na gospodarce rozmajte insze roboty. Umiołech ocielić krowe, oprosić świnie, robić masło w maśniczce, syry z klaganego mlyka, fermyntować wino z owoców i gróna winnego, aji cosi uwarzić, w czasach jak ty mocniejsze płyny były na kartki. Myślym, że mogym o tym pisać, bo ty grzychy już mi sie przedawniły. To mi najlepi pasowału skyrs mojigo chemicznego fachu. Posadziłech se w młodości las, pielyngnowołech drzewka jak rosły, przecinołech, usuwołech witrołómy, downi ryncznóm piłom, dzisio mechanicznym Sthilym.
Z jednom robotom żech mioł łogrómom łostude. Było to dojyni. Nie wiym czymu, ale tej roboty ni móg żech się porzóndnie nauczyć, może tymu, że była to babsko robota. Dojiła starka i mama, a jak żech sie ożynił to moja Wanda, ale jo ni. Teoretycznie mie przigotowały, pokozały, że krowski cycek pociongo się całom dłóniom, a od kozy jyny dwiema abo trzema palcami, ale jak żech siednył pod krowe, toch podojił jom najwyży do połówki.
Jak se tak siednym i pomyślym, to nie poradzym uznać coch robił lepji i na czym żech się lepi znoł, czy na robotach w gospodarce, czy wyuczónej na uniwerzytecie chemji.
Tak o tej robocie jyny piszym, bo to downi na dziedzinie było najważniesze. Żeby mieć wszycko na czas porobione, przi złej pogodzie trzeja sie było fórt śpiychać. Roz somsiod, jak mie uwidzioł takigo utropionego po całym dniu powiedzioł: pamiyntej synku, roboty nie przerobisz, kościoła nie przerzykosz, a baby nie … (tu se może każdy dodać, co mu pasuje). Tóżech zapamiyntoł.
Aspóń tyn konsek napisołech po naszym, tak jak my rzóndzili w chałupie. Mówiłech tak od dziecka, ale piszym piyrszy roz. Aji mi to ucieche sprawio, jyny nie wiym, czy ty słowa dobrze piszym. Jeżech ciekawy co też powiy, jak to poczyto, tyn najwiynkszy i najmóndrzejszy profesor od naszej rzeczy, co w Waszym Tramwaju rzóndził dwa miesiónce tymu?
