Od czasu, gdy w 1290 roku książę Mieszko wybrał Cieszyn na swoją siedzibę, granice Księstwa Cieszyńskiego zmieniały się wiele razy.
W średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej zależało to od zaradności Piastów cieszyńskich. Ci bardziej przedsiębiorczy, jak Przemysław Noszak (jego nagrobek znajduje się w kościele św. Marii Magdaleny w Cieszynie) czy Kazimierz II, powiększali swoje posiadłości. Ci mniej zaradni, zadowalali się dziedzictwem przodków, a popadając w długi pozbywali się wsi i miasteczek. Były więc czasy, gdy do książąt cieszyńskich należały Oświęcim, Pszczyna czy Opawa, ale były też takie, kiedy musieli sprzedawać Frydek, Skoczów czy Strumień.
W 1653 roku zmarła Elżbieta Lukrecja, ostatnia księżna cieszyńska z dynastii Piastów, a jej posiadłości – jako czeskie lenno – przeszło bezpośrednio w ręce Habsburgów, którzy w tym czasie byli królami Czech. Księstwo Cieszyńskie powinno wtedy odejść do lamusa historii, ale jednak przetrwało, acz w innej postaci.
Przede wszystkim ostał się tytuł książąt cieszyńskich, który po 1653 roku nosili Habsburgowie lub ich krewniacy. Ci książęta cieszyńscy nie władali całym księstwem, lecz tylko dawnymi prywatnymi posiadłości miejscowych Piastów. Wykupując cieszyńską szlachtę udało im się nabyć szereg miejscowości w bliższej i dalszej okolicy Cieszyna. Ostatnim księciem cieszyńskim był arcyksiążę Fryderyk Habsburg, rządzący do 1918 roku, który w czasach I wojny światowej zyskał mało sympatyczne przezwisko „Wieszatiel”.
Całe Księstwo Cieszyńskie, niezależnie kto był właścicielem poszczególnych miejscowości, należało do cesarza, rezydującego w Wiedniu. Przykładowo, cesarz Franciszek Józef wśród całej litanii tytułów był także nazywany księciem cieszyńskim, ale Cieszyn w jego tytulaturze zajmował dość odległe miejsce, umiejscowiony po Zatorze, a przed Friulem (dzisiejsze północne Włochy).
Granice Księstwa Cieszyńskiego na ponad półtorej wieku ustabilizowały się paradoksalnie za sprawą pruskiej agresji. W 1742 roku Prusy zagrabiły znaczną część Śląska. W rękach Austrii pozostały tylko dwa kawałki na południu (nazwano je Śląskiem Austriackim), przy czym najważniejszym miastem zachodniej części była Opawa, a wschodniej Cieszyn. Co ciekawe, oba kawałki nie stykały się ze sobą, aby dostać się z jednego do drugiego trzeba było przejechać przez Morawy.
Granice wschodniej części Śląska Austriackiego w większości pokrywały się z dawnymi granicami Księstwa Cieszyńskiego, ale były też nowe nabytki, jak np. Bogumin z okolicami, historycznie należącymi do Księstwa Raciborskiego.
Mimo to, wschodnią część Śląska Austriackiego często zwano Księstwem Cieszyńskim. Zwrot ten znajdujemy chociażby w nazwach polskich stowarzyszeń, powstałych w XIX wieku, jak Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego czy Towarzystwo Rolnicze Księstwa Cieszyńskiego.
Dziś większość historyków wschodnią część Śląska Austriackiego woli jednak nazywać Śląskiem Cieszyńskim, chociaż nazwa ta zadomowiła się dopiero w okresie międzywojennym. Tak więc w pracach naukowych częściej gości określenie Śląsk Cieszyński. Co więcej, powstał Euroregion Śląsk Cieszyński, chociaż nie pokrywa się z granicami historycznej krainy. Tymczasem mieszkańcom regionu chyba bliżej do nazwy Księstwo Cieszyńskie, co widać na przykładzie popularnych wlepek na samochody, tytułach stron internetowych poświęconych przeszłości tych ziem czy inicjatywom w rodzaju rekonstrukcji flagi dawnego piastowskiego państewka.
Jak najbardziej słusznie, bo Cieszyn i ziemie w promieniu około 30 kilometrów stały się czymś wyjątkowym w historii, nie dającym się wpisać w sztywny schemat żadnej ogólnopaństwowej narracji, za sprawą księcia Mieszka, który w 1290 roku upatrzył sobie gród nad Olzą na siedzibę swoją i swoich potomków. I zawsze to łechce dumę, że w sumie niewielkie powiatowe miasto, w dodatku przedzielone państwową granicą, było przez 628 lat stolicą księstwa.
