Ten krzyż został wykuty w skale, w miejscu wydobywania piaskowca na budowę Kościoła Jezusowego w Cieszynie. Takich miejsc na Śląsku Cieszyńskim było wiele. Jedno z nich znajduje się w obrębie naszej posesji w Czeskim Cieszynie-Koniakowie. Z okazji 300- lecia powstania Kościoła Jezusowego zdecydowaliśmy się upamiętnić miejsce, w którym przodkowie z wielkim poświęceniem pozyskiwali materiał pod budowę Kościoła. Pisałem o tym bodajże w maju ubiegłego roku („Siedem przystanków pamięci”).
Myślałem o tych „naszych” kamieniach obserwując zdjęcia obnażonych fundamentów świątyni, które wykonano dla udokumentowania prac renowacyjnych w ramach projektu „Zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Śląska poprzez wykonanie prac budowlano-konserwatorskich w Kościele Jezusowym w Cieszynie“.
W jakim miejscu budynku zostały zaprawione? W fundamentach, w murach czy też w posadzce kamiennej podłogi, po której stąpamy… Tego się raczej nie dowiemy, kamienie nie mają swego kodu DNA. Inaczej ma się sprawa z „żywymi kamieniami“, z tymi wszystkimi wieloma tysiącami ludzi, którzy tworzyli i tworzą duchowy Kościół Jezusowy. Ich rola i funkcja w tej żywej budowli jest dokładnie udokumentowana i zapamiętana na wieki. Obiektywnie i definitywnie. Od Jana Muthmanna po Marcina Brzóskę…
Byliśmy z żoną na ostatnim dorocznym Zgromadzeniu Parafialnym. Wysłuchaliśmy sprawozdań z wszystkich filiałów parafii cieszyńskiej, a przede wszystkim sprawozdania z prac budawlano-konserwatorskich, które przedstawił kustosz Muzeum Protestantyzmu p. Marcin Gabryś. Powiedział między innymi bardzo ciekawe rzeczy dotyczące realizacji tego chyba największego w historii przedsięwzięcia renowacyjnego.
Na podstawie artykułów autorstwa Marcina Gabrysia umieszczonych w kolejnych numerach „Wieści Wyższobramskich“, jak również jego sprawozdania na Zgromadzeniu Parafialnym, pragnę poniżej przytoczyć kilka zasadniczych faktów odnośnie przebiegu prac remontowych.
Gruntowny remont zabytkowego kościoła nie będzie tani. Jego koszt wyniesie ponad 20 mln złotych. Z tej kwoty aż 17 mln pochodzi z dotacji Urzędu Marszałkowskiego, a wkład własny parafii to przeszło 3 mln złotych. Całość projektu sięga sumy 20 851 289 zł – dofinansowanie to 85 % łącznej kwoty.
30 sierpnia ubiegłego roku w budynku parafii doszło do uroczystego podpisania umowy na dofinansowanie projektu. Umowę podpisali: Proboszcz Parafii ks. Janusz Sikora, reprezentujący Parafię Ewangelicko-Augsburską w Cieszynie oraz Marszałek Województwa Śląskiego, Wojciech Saługa i członek Zarządu Województwa Śląskiego, Henryk Mercik, reprezentujący Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego oraz Sylwia Cieślar – Wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Śląskiego (jej wsparcie projektu, dziś już pani wójt gminy Goleszów, jest niedocenione!).
Remont potrwa do końca 2021 roku, w tym czasie zostaną odkopane fundamenty, które wymagają wzmocnienia i izolacji, zmieni się też fasada budynku. Większość prac remontowych dotyczy właśnie elewacji. Wewnątrz budynku remontu wymaga tylko ława ołtarzowa, w której pojawiło się zawilgocenie. Podczas remontu kościół będzie otwarty tak jak dotychczas, wszystkie nabożeństwa, czy koncerty muzyki organowej będą się odbywały normalnie.
Na etapie przygotowawczym w latach 2016-2017 przeprowadzono badania związane ze stanem technicznym kościoła, szczególnie uwzględniając zawilgocenie ścian i fundamentów od strony południowo-wschodniej (od strony ołtarzowej i starego cmentarza) oraz stanu pęknięcia ścian. W tym czasie przeprowadzono badania hydrogeologiczne gruntu wokół kościoła, wykonano odkrywki fundamentów i ścian, przygotowano dokumentację i szacunkowy kosztorys. Dokonano też wyboru firmy, która mogłaby przeprowadzić przewidziany zakres prac budowlano-konserwatorskich. Wybrano najkorzystniejszą ofertę pod względem finansowym – Przedsiębiorstwo Elektryczno-Budowlane „MEGA” Sławomira Magdy z Chorzowa. Wybrano także konserwatora zabytków nadzorującego całość prac pod względem konserwatorskim – Joannę Borek-Firlejczyk, Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki z Mikołowa oraz inspektora nadzoru inwestorskiego – Radosława Wykurza, firma Ravos z Sosnowca.
W związku z opóźnieniami związanymi z procedurą przygotowawczą podpisania umowy, końcem czerwca 2018 roku ruszyły prace budowlano-konserwatorskie. W pierwszej kolejności zabezpieczono teren wokół kościoła, a następnie przystąpiono do prac związanych z usunięciem części tynków kościoła od strony południowo-wschodniej, aby umożliwić przesychanie ścian. Następnie w tej samej części przystąpiono do odkopywania fundamentów. Pod nadzorem archeologicznym odkopano fundamenty na głębokość ponad 2,20 m i przystąpiono do ich czyszczenia i osuszania. Na marginesie można dodać, iż w trakcie odkopywania fundamentów odsłonięto też betonowe wzmocnienia z lat 50. XX wieku, znajdujące się tylko w części od strony ulicy biegnącej wzdłuż kościoła, które zostały wykonane według projektu inż. Jerzego Grycza.
Kolejnym etapem było uzupełnienie szczelin i ubytków w fundamentach, nałożenie hydroizolacji oraz folii kubełkowej zabezpieczającej fundament. Następnie wykonano opaskę żelbetową i jej hydroizolację – docelowo opaska będzie otaczała cały obiekt stabilizując i wzmacniając fundament kościoła. W dalszej części robót ziemnych wykonano nowy drenaż odprowadzający wodę gruntową i zakończono prace ziemne w tej części kościoła.
W sierpniu i wrześniu zmontowano rusztowania na wieży i wzdłuż obu bocznych ścian najwyższych kondygnacji tuż pod głównym dachem kościoła. Do końca 2018 roku skuto stare tynki na wieży od strony północnej, wschodniej i południowej. Skute ściany piaskowano, wzmacniano chemicznie, uzupełniano brakujące zaprawy spoinujące ściany, pęknięcia spinano. Nałożono nowe tynki z trzech stron wieży. Równocześnie oczyszczono elementy detali zdobniczych wieży, a następnie je wzmocniono i uzupełniono ubytki. W roku sprawozdawczym skuto też tynki w częściach górnych po obu stronach kościoła oraz w części niższej od strony tylnej południowej kościoła. Ponadto zdemontowano dwie tarcze zegara, które zostaną zastąpione identycznymi kopiami, oryginalne tarcze ze względu na ich zły stan trafią do muzeum. W ostatnich dwóch miesiącach zdemontowano pierwszą partię 11 okien, które po renowacji zostały zamontowane i zaszklone szybami zespolonymi. Wymiana szyb zmniejszy zapotrzebowanie na energię cieplną niezbędną do ogrzania kościoła zimą. Zostanie odnowiona elewacja, która będzie jasno szara (w dwóch odcieniach tynku), z kolei kamienne elementy zdobień kościoła odzyskają naturalną barwę piaskowca.
Poprzeczka do pokonania aktualnych wyzwań zboru wyższobramskich ewangelików została postawiona bardzo wysoko. Bądzie wymagała wielkiej ofiarności i wysiłku wszystkich członków parafii.
Wsłuchując się w głosy parafian na wspomnianym Zgromadzeniu Parafialnym odniosłem wrażenie, że zbór wyższobramski ma jeszcze większe ambicje. Mówiono o konieczności pogłębienia pracy diakonijno-charytatywnej, jak również poprawienia wizerunku Zboru. Dotyczy to głównie likwidacji banerów reklamowych od strony skrzyżowania z ulicą Bielską. Ze swej strony dodam, że dalszym wielkim wyzwaniem będzie uporządkowanie i odnowienie elewacji wnętrza kwartału pomiędzy budynkami stojącymi wzdłuż ulicy Wyższa Brama, Placem Wolności i Placem Kościelnym.
