9 października w sali koncertowej Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach środowisko Uniwersytetu Śląskiego wraz z licznie zaproszonymi gośćmi uroczyście zainaugurowało 50. rok akademicki.
Idea powołania uniwersytetu śląskiego pojawiła się już przed II wojną światową. W 1922 roku utworzono województwo śląskie, w skład którego weszły ziemie niezwykle zróżnicowane pod względem kulturowym, historycznym i społecznym. Ówczesne władze polskie zdecydowały się tylko na rozwiązania połowiczne, tworząc tu półwyższe szkoły akademickie. Trudności, jakie pojawiły się przy nauczaniu i wychowaniu młodzieży śląskiej, spowodowały, że dojmująco odczuwano potrzebę powołania do życia instytucji, której zadaniem byłoby podnoszenie kwalifikacji kadry nauczycielskiej szkół powszechnych i średnich. Zadań tych podjął się, powołany do życia w 1928 roku, Instytut Pedagogiczny, który stał się również zalążkiem śląskiej uczelni humanistycznej i położył podwaliny pod rozwój szkolnictwa wyższego w tym regionie.
Rozwój województwa śląskiego w zakresie oświaty i kultury został przerwany przez wybuch II wojny światowej. W 1945 roku Górny Śląsk znalazł się w nowej rzeczywistości. W całej Polsce brakowało wykwalifikowanych kard naukowych, nauczycielskich, inżynierskich, technicznych oraz medycznych. Tę swoistą lukę częściowo zapełniali ocaleli naukowcy przybywający z Wilna i Lwowa. To oni stworzyli bazę naukowo-dydaktyczną reaktywowanych lub powstających tu uczelni.
Niestety, wbrew wielkiemu zaangażowaniu elit intelektualnych Górnego Śląska, a nawet władz wojewódzkich, uniwersytet w Katowicach nie powstał. Udało się jednak, mimo silnego oporu władz centralnych, stworzyć zalążki szkolnictwa humanistycznego, powołując w 1946 Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Katowicach. Niestety rok później decyzją władz państwowych ośrodek przeniesiono do Łodzi. W 1950 roku ponownie powołano do życia Państwową Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Katowicach, która zajęła miejsce likwidowanego Instytutu Pedagogicznego.
Znaczącą zmianą w funkcjonowaniu szkolnictwa wyższego na Górnym Śląsku było utworzenie w Katowicach, przy ogromnym wsparciu środowiska akademickiego, filii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W pierwszej kolejności uruchomiono kierunki matematyczne, fizyczne oraz studia prawnicze. Stanowisko prorektora ds. Filii UJ objął prof. Kazimierz Popiołek.
Potrzeba utworzenia samodzielnego ośrodka uniwersyteckiego w Katowicach nie zgasła. Coraz częściej wskazywano na koncepcję połączenia dwóch uczelni – Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Filii UJ. Starania te zakończyły się sukcesem – 8 czerwca 1968 roku rozporządzeniem Rady Ministrów powołano do życia Uniwersytet Śląski w Katowicach. Rektorem uczelni został prof. Kazimierz Popiołek. Uczelnia rozpoczęła działalność, licząc 5724 studentów (na studiach dziennych, wieczorowych i zaocznych) kształcących się na czterech Wydziałach: Humanistycznym; Matematyki, Fizyki i Chemii; Prawa i Administracji oraz Wychowania Technicznego. Dwa lata później powołano do życia Filię UŚ w Cieszynie (przekształconą w 2005 roku w dwa Wydziały: Artystyczny oraz Etnologii i Nauk o Edukacji). W kolejnych latach, wraz z umacnianiem pozycji, powiększała się infrastruktura naukowo – dydaktyczna uczelni.
Uniwersytet Śląski to obecnie 12 wydziałów i szereg jednostek ogólnouczelnianych, a przede wszystkim ludzie Uniwersytetu – społeczność, na którą składa się: blisko 3200 pracowników, prawie 25 tys. studentów i 1300 doktorantów. Ale UŚ to także Uniwersytet Śląski Dzieci, Uniwersytet Młodzieży i Uniwersytet Trzeciego Wieku. Społeczność UŚ tworzy także blisko 250 tys. absolwentów wszystkich typów studiów i wielu – bo 77 – kierunków i prawie 230 specjalności. Siedziba władz uczelni, a także większości wydziałów, znajduje się w Katowicach. Pozostałe wydziały i inne jednostki dydaktyczne zlokalizowane są w Cieszynie, Chorzowie i Sosnowcu. W ostatnich latach wizytówką UŚ są m.in.: szczycące się znakomitymi osiągnięciami w badaniach z zakresu glacjologii i zmian klimatu Centrum Studiów Polarnych, jako jedyne w naukach o Ziemi w Polsce mające status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego; Uniwersyteckie Laboratorium Kontroli Środowiska ULKA prowadzące badania atmosfery; Wydział Radia i Telewizji – jedyny tego typu w Polsce wydział uniwersytecki. Wyjątkową wizytówką jest Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej (CINiBA) – nowoczesna biblioteka naukowa spełniająca standardy XXI wieku w zakresie udostępniania informacji niezbędnej do realizacji programów studiów obu uczelni, poprawy jakości nauczania poprzez wzrost potencjału badawczego oraz w zakresie rozszerzania dostępności literatury naukowej w regionie. Wśród nowych inwestycji należy wymienić również Śląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych w Chorzowie, unikatowy obiekt badawczo-dydaktyczny o znaczeniu krajowym i europejskim oraz Centrum Nauk Stosowanych (CNS). To 57 nowych pracowni dydaktycznych z nowoczesną aparaturą, 10 sal wykładowych i dydaktycznych oraz 590 stanowisk ICT na powierzchni ponad 5 tysięcy metrów kwadratowych.
Wypełniając swoją misję, uczelnia na trwałe wpisała się w pejzaż społeczny i kulturowy Śląska i Zagłębia oraz całego regionu: od Częstochowy po Bielsko-Białą i Ziemię Cieszyńską. W pięćdziesiątym roku istnienia Uniwersytetu Śląskiego jest największą uczelnią humanistyczną w regionie, nieustannie zmieniając region węgla i stali w region wiedzy, którego bogactwem są dobrze wykształcone umysły.
