Pierwsze dni października w Cieszynie po obu stronach Olzy upłyną pod znakiem teatru, a do miasta zawitają sceny z Polski, Czech i Słowacji. Przed nami bowiem 31 edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Bez Granic.
Na tegorocznej edycji festiwalu, organizowanego przez Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką zaprezentują się sceny teatralne m.in. z Pragi, Warszawy, Bratysławy, Brna, Poznania czy Opola. Niektóre z nich przybędą do Cieszyna wprost z innych festiwali, bądź z miasta nad Olzą dopiero wyruszą w dalszą festiwalową podróż. Część spektakli była już nagradzana w krajowych i międzynarodowych konkursach i prezentacjach festiwalowych.
– Oprócz kryterium nagród czy wyróżnień, impulsem do wpisania przedstawienia do programu festiwalu jest także aktualność prezentowanego tematu. Tegoroczne przedstawienia spełniają wszystkie te wymagania. W trakcie ośmiu festiwalowych dni, zaprezentujemy w sumie 16 spektakli z Czech, Polski i Słowacji, przeprowadzimy dwa spotkania autorskie, zorganizujemy dwa koncerty i otworzymy sześć wystaw, z czego niektóre ekspozycje objawią się w przestrzeni obu miast – wylicza Petra Slováček Rypienová, reprezentująca organizatora festiwalu z czeskiej strony, a więc stowarzyszenie Člověk na hranici.
W programie tegorocznej edycji znajdują się zarówno przedstawienia renomowanych teatrów instytucjonalnych, jak i dzieła scen niezależnych.
Przedstawienia oceniać będzie międzynarodowe jury, które przyzna tradycyjną nagrodę festiwalu – Złamany Szlaban. Przyznana zostanie również nagroda publiczności.
Wszystkie wydarzenia festiwalowe będą się odbywać w obu cieszyńskich, a także w salach Domu Narodowego i Strzelnicy, kawiarni Avion oraz sali PZKO w dawnej synagodze w Czeskim Cieszynie.
Organizatorem festiwalu jest Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka Oddział Regionalny w Cieszynie, a z czeskiej strony stowarzyszenie Člověk na hranici.
Program tegorocznej edycji Festiwalu Bez Granic tworzą spektakle:
• BIEGUNI – wg powieści Olgi Tokarczuk, Teatr Powszechny w Warszawie, reż. Michał Zadara (indywidualna nagroda aktorska dla Barbary Wysockiej w ramach 27. edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej).
• SZTUKA INTONACJI – najnowsze dzieło wielkiego polskiego dramatopisarza Tadeusza Słobodzianka z udziałem m.in. Adama Ferencego – Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy. Reżyseria Anna Wieczur. Spektakl znalazł się w finale 28. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej; na 62. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych – Festiwalu Sztuki Aktorskiej nagrodą aktorską zdobył Łukasz Lewandowski (za rolę Jerzego), a całe przedstawienie publiczność nagrodziła Mianem Naj‐Bogusławskiego. Autor dramatu będzie gościem festiwalu w cyklu Popołudnie Mistrza.
• PRÍBEHY STIEN (pol. Ściany, mury, płoty) – Bratislavské Bábkové Divadlo (Słowacja), reż. Katarína Aulitisová, spektakl wyróżniony już wieloma nagrodami, m.in. w Polsce nagroda za reżyserię, za scenografię oraz nagroda publiczności za aktorstwo na 32. Międzynarodowym Festiwalu Walizka w Łomży, a także Grand Prix na 10 Międzynarodowym Festiwalu Ożywionej Formy Maskarada w Rzeszowie.
• 294 STATEČNÝCH (pol. 294 walecznych) reż. Tomáš Dianiška, Divadlo Pod Palmovkou, Praga (Czechy) – fikcyjno‐dokumentalny spektakl poświęcony „najbardziej bohaterskiemu wydarzeniu w dziejach Czechosłowacji” – zamachowi na protektora Czech i Moraw w czasie II wojny światowej, Richarda Heydricha (tzw. Operacja Antrophoid). W 2020 roku przedstawienie zdobyło czeską Nagrody Krytyki Teatralnej dla za wystawienie sztuki współczesnej, było też nominowane do nagrody Marka Ravenhilla.
• HAMLET ON THE ROAD reż. Joanna Zdrada – Divadlo Radost Brno (Czechy), ciekawy przykład czesko-polskiej współpracy teatralnej, w Polsce nagrodzony Grand Prix oraz nagrodą jury dziecięcego na 27. Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek Spotkania w Toruniu.
• GADŽOVÉ JDOU DO NEBE – reż. Jiři Havelka; spektakl w wykonaniu jednego z najsłynniejszych czeskich teatrów, legendarnego Divadla Husa na provazku (Brno).
• R.U.R – słynna sztuka Karela Čapka, w której sto lat temu po raz pierwszy pojawiło się słowo „robot”, a i humanoidy po raz pierwszy trafiły na scenę – w brawurowej adaptacji na język teatru lalek. Reż. Radek Beran, teatr Buchty a loutky, Praga (Czechy).
• CIRKUSÁRIUM – przeznaczone dla dzieci przedstawienia w reż. Tomáša Podrazila i Tomáša Běhala (Divadlo Toy Machine, Czechy).
• AUDIENCE/VERNISÁŽ – dwie jednoaktówki Václava Havla (Spolek Kašpar, Praga).
• BALLADYNA – klasyka we współczesnej odsłonie, przygotowana przez Teatr Lalki i Aktora Opole.
• ČTENÍ KE KAFI – autorskie przedstawienie zrealizowane przez Divadlo MALÉhRY Brno, w którym występują trzy aktorki znane uczestnikom z poprzedniej edycji festiwalu.
W programie znalazły się także przedstawienia zespołów czeskocieszyńskiego teatru Těšínské divadlo: BARVY polsko‐czeskiej Sceny Bajka, SZKLANA MENAŻERIA Tennessee’ego Williamsa w wykonaniu aktorów Sceny Polskiej oraz MILUJI TĚ, ALE w wykonaniu aktorów Sceny Czeskiej.
W cyklu spotkań festiwalowych pod nazwą Popołudnie Mistrza gościem będzie Tadeusz Słobodzianek – jeden z najwybitniejszych polskich dramatopisarzy, do niedawna dyrektor Teatru Dramatycznego w Warszawie, którego „Sztuka intonacji” znalazła się w programie tegorocznej imprezy. Chociaż sztuki Słobodzianka „Prorok Ilja” i „Nasza klasa” były laureatkami nagrody na cieszyńskim festiwalu, ich autor spotka się po raz pierwszy z publicznością teatralnego święta nad Olzą.
Organizatorzy zapraszają także na spotkanie z Jackiem Pomorskim, autorem powieści „Praskie święta radości”, w której autor zderzył polską i czeską historię, przypatrują się też współczesnemu mężczyźnie doby feminizmu przez pryzmat prozy i postaci B. Hrabala, F. Kafki, przede wszystkim zaś „Don Giovanniego” W. A. Mozarta, który również pojawia się na kartach książki. Spotkanie odbędzie się w kawiarni Tramwaj Cafe, a poprowadzi Marcin Mońka, redaktor naczelny miesięcznika „Tramwaj Cieszyński”.
W programie festiwalu znajdują się również wystawy:
• Słowacka wystawa Martina Smatany ‐ ROK DOBRYCH WIADOMOŚCI
• Wystawa polskiej karykatury teatralnej
• Plenerowa wystawa współczesnej polskiej fotografii teatralnej (plon konkursu organizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie) – Park Pokoju w Cieszynie
• Soumrak Bohů – Ivan Fíla – galeria MOST w Czeskim Cieszynie
• Oblicza obrazu – Ladislav Szpyrc – galeria Puda w Czeskim Cieszynie
• Antikody – wiersze wizualne, tworzone przez Václava Havla – Kavárna a čítárna Avion w Czeskim Cieszynie
Dla spragnionych wrażeń muzycznych przygotowano dwa koncerty. 5 października w dawnej synagodze w Czeskim Cieszynie (klub PZKO) wystąpi RGG& Robert Więckiewicz Planeta LEM – projekt muzyczny inspirowany tekstami Stanisława Lema, stworzony przez jednego z najważniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych we współpracy z formacją RGG. Z kolei 6 października w sali Domu Narodowego odbędzie się koncert zespołu TRICOLOR, którego duszą jest Iwona Loranc, wokalistka i aktorka specjalizująca się w piosence poetyckiej. Na scenie będą jej towarzyszyć gitarzysta Jan Stachura oraz skrzypek Krzysztof Maciejowski.
