Od niedawna w kinach można obejrzeć film „Alleluja”. Niezwykła historia kultowej ballady Leonarda Cohena. Film wyreżyserowali Daniel Geller i Dayna Goldfine. Jest to dokument poświęcony historii słynnego utworu Leonarda Cohena i samemu twórcy, kanadyjskiemu poecie i bardowi, „staremu nudziarzowi”, jak mawiał Marek Niedźwiedzki. Zaraz jednak dodawał: „Uwielbiam starego nudziarza Leonarda Cohena”. Kto nie uwielbia, zapytam retorycznie.
Historia powstania utworu Hallelujah jest bardzo ciekawa. Cohen pisał słowa tej piosenki co najmniej 5 lat, w sumie powstało około 80 wersów tekstu. Gdy materiał na płytę, na której miał znaleźć się utwór, był już gotowy do nagrania w studiu, okazało się, że z powodu osobistej niechęci do Cohena nowy szef wytwórni płytowej, z którą Cohen wcześniej współpracował, odmówił wydania płyty. Co więcej, żadna wytwórnia nie chciała jej wydać. W końcu album zatytułowany Various Positions ukazał się w 1984 roku. Warto dodać, że na tej samej płycie ukazał się inny słynny utwór Cohena: Dance Me to the End of Love. Album nie był jednak wystarczająco promowany i z trudem przebijał się na rynku muzycznym, a piosenek z niego stacje radiowe po prostu początkowo nie grały. Do sukcesu utworu Hallelujah, jako pierwszy, przyczynił się walijski piosenkarz John Cale. Cover Cale’a został wydany na tribute albumie dla Leonarda Cohena I’m your Fan w 1991 roku oraz na płycie z występów Cale’a na żywo Fragments of Rainy Season w 1992 roku. Na wersji Cale’a wzorowali się w swych interpretacjach następni artyści, wśród nich Jeff Buckley, Rufus Wainwright, Bob Dylan. Ludzie pokochali Hallelujah, także twórcy filmów i seriali zaczęli umieszczać piosenkę w swoich dziełach. Ostatnie wykonanie utworu przez samego Cohena miało miejsce podczas „Last Concert in Europe” w Amsterdamie w 2013 roku.
Hallelujah jest balladą folkowo-popową, łączącą styl walca i muzyki gospel, utrzymaną w oryginalnej wersji w metrum12/8. Piosenka jest inspirowana motywami biblijnymi, a wątki religijny i miłosny są ze sobą nierozerwalnie splecione (historia króla Dawida i Batszeby oraz Samsona i Dalili). Cohen odwołuje się również do mrocznej strony człowieczeństwa. Dawid, boski kompozytor, w imię miłości ziemskiej wyrzeka się swej więzi z Bogiem i swej moralności. Próbując jakoś naprawić mimo wszystko relację z Bogiem, śpiewa Alleluja. Jego Alleluja jest jednak fałszywe, tak naprawdę nie obchodzi go w tym momencie życia oddawanie czci Bogu. Nie jest jasne, do kogo zwraca się narrator piosenki: do Boga, do Dawida czy do ukochanej kobiety. Chyba właściwie naprzemiennie do nich wszystkich. Jedno jest pewne, Cohen śpiewa, że miłość jest trudną relacją, przynoszącą zarówno dobro, jak i zło, szczęście i cierpienie, zbawienie i grzech. To jednak także tekst o nadziei na przebaczenie i wierze w odkupienie winy. Wieloznaczność interpretacji tekstu jest ogromną siłą tego utworu, nic więc dziwnego, że nadal chcemy słuchać tej pięknej melodii.
Alleluja
I. Tajemny akord kiedyś brzmiał
Pan cieszył się, gdy Dawid grał
Ale co ciebie obchodzi muzyka!
Kwarta, kwinta, tak jakoś szło
Tu niżej w moll, tam wyżej w dur
Zdumiony król ułożył Alleluja!
II. Wiara nie wystarczała ci
Jej kąpiel, kiedy księżyc lśnił
Widziałeś to, opadłeś z sił!
Kuchenne krzesło moc wiąże twą
Ostrzygła cię, złamała tron
I z gardła wydarła ci tylko Alleluja!
III. Ja byłem przedtem tutaj już
To ten sam pokój, ślad mych stóp
Samotnie żyłem, nim przyszłaś ty!
Twa flaga w blasku słońca lśni
Lecz miłość to nie królów marsz
To zimne i ciemne Alleluja!
IV. Może tam w górze mieszka Pan
Lecz miłość, którą ja sam znam
Zniszczy każdego, kto celuje pierwszy!
I to nie płacz przeszywa noc
I to nie światła jasna moc
To zimne i ciemne Alleluja!
V. Był czas, gdy pozwalałaś mi
Czytać w twej duszy, znać twe sny
Ten czas, o miła, nie wróci już!
Gdy czułem każde drżenie twe
A biała gołębica otwarła nam niebo
Z każdym oddechem szeptaliśmy Alleluja!
VI. Dlaczego wciąż zarzucasz mi
Że nadaremnie wzywam Go
Ja przecież nie znam nawet Jego imienia!
Jest w każdym słowie światła błysk
Nieważne, czy usłyszy się
Najświętsze czy nieczyste Alleluja!
VII. Tak się starałem, ale cóż
Udaję tylko, nie czując nic już
Naprawdę nie chcę nikogo oszukiwać!
I chociaż wszystko poszło źle
U kresu życia stawię się
Śpiewając Panu Alleluja!
Tłumaczenie: Anna Majewska. Tłumaczenie na podstawie tekstu ze strony: https://www.tekstowo.pl/piosenka,leonard_cohen,hallelujah.html, dostęp 25.04.2023.
W tłumaczeniu wykorzystałam fragmenty tłumaczenia Macieja Zembatego, online https://www.tekstowo.pl/piosenka,maciej_zembaty,alleluja.html, dostęp 24.04.2023.
