Magiczna kostka

Przez

17 kwietnia 2024

141

- reklama -

W 2024 roku obchodzimy ciekawą rocznicę. Mija równo 50 lat od wymyślenia Magicznej kostki – zabawki logicznej znanej pod nazwą Kostka Rubika. Co więcej, w 2024 roku autor wynalazku, Ernő Rubik, będzie świętował swoje 80 urodziny. Światowy Dzień Kostki Rubika obchodzony jest 17 kwietnia.

Przyszedł na świat w Budapeszcie 13 lipca 1944 roku, gdy jego rodzice z racji żydowskiego pochodzenia musieli się ukrywać. Matka Ernő, Magdolna Szántó, była poetką, a ojciec, Ernő Rubik senior, był inżynierem lotnictwa, który w latach 30. opracował konstrukcje przeszło 26 szybowców. Po II wojnie światowej dalej konstruował szybowce i samoloty, zaliczając się do najbardziej twórczych węgierskich projektantów tych maszyn. Jednym z najbardziej znanych pomysłów Ernő Rubika seniora jest szybowiec Rubik R-26 Góbé.

Przyszły wynalazca kostki ukończył w 1967 roku studia na kierunku architektura na Politechnice w Budapeszcie, a druga, obok techniki, pasja artystyczna skłoniła go do kontynuowania nauki na studiach podyplomowych z rzeźbiarstwa. Od dzieciństwa fascynowała go geometria, w szczególności trójwymiarowe formy. Wspominał:

„Przestrzeń, ze swoimi niesamowicie bogatymi możliwościami, zawsze mnie intrygowała: zmienianie przestrzeni przez obiekty, przekształcanie obiektów w przestrzeni, ruch w przestrzeni i czasie, ich współzależność, ich wpływ na ludzkość, relacje między człowiekiem a przestrzenią, obiektem a czasem. Myślę, że kostka wyrosła właśnie z tych zainteresowań, z poszukiwania ekspresji i wciąż rosnącej przenikliwości takich myśli”.

Słynną kostkę pierwsi mieli okazję poznać studenci Rubika, gdy był profesorem architektury Akademii Sztuki Użytkowej w Budapeszcie. Kostka miała być pomocą naukową ułatwiającą studentom rozumienie przestrzeni i rozwijanie wyobraźni. Podobno to tylko część prawdy. Przede wszystkim Rubik chciał wymyślić mechanizm, którego poszczególne części mogą przemieszczać się niezależnie od pozostałych, bez naruszania całości. Na to, że kostka może być także łamigłówką, Rubik wpadł dopiero wtedy, kiedy drewniany prototyp rozpadł się na kawałki. Zabawa polegała na tym, żeby ułożyć kostkę tak, by na każdej ścianie znajdował się ten sam kolor. Oryginalna kostka (3x3x3) składała się z 26 małych sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Przegub umożliwiał każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy i przechodzącej przez środek kostki. Liczba możliwych kombinacji ułożenia oryginalnej kostki wynosi ponad 43 tryliony.

Rubik zauważył, że studentom trudno było się oderwać od układanki. Dostrzegł w tym olbrzymi potencjał na lukratywny biznes. W 1975 roku opatentował swój wynalazek pod nazwą Magiczna kostka (węg. Buvos Kocka), a pierwsza partia pięciu tysięcy kostek znalazła się w węgierskich sklepach przed Bożym Narodzeniem 1977 roku i rozeszła się natychmiast. Niedługo potem ogłoszono w Budapeszcie powstanie klubu, gdzie można było otrzymać porady na temat sposobów układania kostki. Na pierwsze spotkanie zgłosiło się 2000 osób. W trakcie dwóch pierwszych lat produkcji na Węgrzech sprzedano 300 tysięcy kostek. Dla samego Ernő Rubika największym wyzwaniem było znalezienie sposobu, by wypromować swój wynalazek także w krajach kapitalistycznych. W 1978 roku Tamas Varga, węgierski profesor matematyki, wziął ze sobą kilka sztuk kostki na międzynarodowy kongres matematyków w Helsinkach i podarował je swoim zagranicznym znajomym. Szybko poproszono go o nadesłanie większej ilości, wraz z instrukcjami układania. Z kolei w 1979 roku kostka została zaprezentowana na targach Toy Fair w Norymberdze. W efekcie produkcją zabawki zajęła się firma Ideal Toy, która zmieniła pierwotną nazwę na znaną do dziś Kostkę Rubika. Rok później w porannym programie telewizji BBC pokazano młodych ludzi układających kostkę na czas, dzięki czemu natychmiast stała się najbardziej rozchwytywanym towarem w brytyjskich sklepach.

Do międzynarodowej sławy zabawki przyczynił się także matematyk David Singmaster, którego artykuł poświęcony wynalazkowi Ernő Rubika trafił na okładkę „Scientific American” w marcu 1981 roku. Popularność kostka zawdzięcza również wydanej w 1981 roku książce Patricka Bosserta You can do the Cube, która rozeszła się w nakładzie półtora miliona egzemplarzy. Rok później odbyły się pierwsze mistrzostwa świata w układaniu kostki na czas. Rozpoczął się układankowy szał, a hasło Kostka Rubika pojawiło się w słowniku Oxford Dictionary. Szacuje się, że do końca 1982 roku sprzedano ponad 100 milionów sztuk układanki, nie licząc podróbek.

W tym samym roku Kostka Rubika pojawiła się w Polsce – a więc 2 lata po światowej premierze. Do dziś bite są rekordy Guinnessa i odbywają się zawody w układaniu kostki. Zabawka nadal jest produkowana, a według oficjalnych danych sprzedano już ponad 350 milionów egzemplarzy. Ernő Rubik obecnie zajmuje się tworzeniem gier komputerowych i prowadzi Rubik Stúdió. Wywiadów udziela niechętnie, jak to bywa w przypadku rasowych introwertyków.

Ciekawostki

Ernő Rubik po raz pierwszy układał swoją kostkę przez miesiąc.

- reklama -