Zamki nad Piotrówką – barokowy pałac w Zebrzydowicach

0
2362
fot. UG Zebrzydowice
- reklama -

Pierwsza pisemna wzmianka o Zebrzydowicach pochodzi z 1305 roku. Wymieniona jest w wykazie wsi płacących dziesięcinę biskupom wrocławskim jako Siffridi villa – wieś Zygfryda. Jednak dopiero XV wiek podaje wzmiankę o szlacheckim właścicielu – Przessku z Zebrzydowic. Prawdopodobnie to on wystawił pierwszą szlachecką twierdzę w miejscu dzisiejszego pałacu. Świadczą o tym odkryte fragmenty murów o gotyckim rodowodzie. Umiejscowienie zamku wykorzystujące warunki naturalne bez wątpienia wskazuje na jego charakter obronny. Od wschodu dostępu broniła rzeka Piotrówka, od północy staw a od zachodu otaczały go mokradła.

Pod koniec XV wieku Zebrzydowice dostały się w ręce szlacheckiego rodu Korniców. W roku 1524 Hynek Bielik z Kornic za kwotę 1550 węgierskich dukatów sprzedał Zebrzydowice Jerzemu Liszce z niemieckiej Lutynii. W roku 1575 rodowy majątek odziedziczył jego wnuk – Hynek Liszka. To jemu zawdzięczamy najstarszą wzmiankę o „twierdzy Zebrzydowice”. 14 marca 1580 roku doszło do krwawej bójki między goszczącym w Zebrzydowicach Jaremiaszem Szobiszowskim a gospodarzem. W jej wyniku Hynek został poważnie ranny, a dla potomnych zachował się sądowy opis zajścia. Jednak kłopoty ze zdrowiem i zadłużenie Zebrzydowic zmusiły Hynka do sprzedania wsi w roku 1583.

Od końca XVI do XVIII wieku wieś stała się przedmiotem licznych transakcji i podziałów. Dopiero w 1747 roku dobra nabyło małżeństwo Franciszka Ludwika i Marii Agnieszki baronów von Mattencloitów i pozostało w rękach rodu przez 140 lat. W 1764 r. baron Jan Ryszard von Mattencloit i jego małżonka Maria Renata von Beess przebudowali zamek na pałac w stylu barokowym otoczony parkiem. Dla majatku były to czasy największej świetności. W wyniku przebudowy obiekt całkowicie utracił cechy obronne na rzecz funkcji reprezentacyjno-mieszkalnych. Przy wykorzystaniu starych murów wzniesiono pałac na planie prostokąta w stylu niemieckiego baroku. Parter budowli oszkarpowano, co nawiązywało do jej obronnych początków. Główną ozdobą frontowej ośmioosiowej fasady stał się przewyższający elewację ryzalit, z szeroką bramą w parterze. W jego szczycie umieszczono okrągły kamienny kartusz z herbami baronów de Mattencloit i Beessów. Od strony stawu do pałacu dobudowano dwie oficyny. Całość budynku przykryto mansardowym dachem z dwoma symetrycznymi lukarnami. W pałacu istniała prywatna kaplica. Po drugiej stronie rezydencji rozciągał się prawie dwuhektarowy park, ukształtowany w formie dwóch tarasów.

Przeprowadzone po Wiośnie Ludów w roku 1848 zmiany znoszące obowiązek pańszczyźniany spowodowały poważne kłopoty finansowe rodziny de Mattencloit. W roku 1887 zadłużenie majątku przekroczyło jego wartość i decyzją cieszyńskiego Sądu został wystawiony na licytację. Dodatkowo w 1888 r. zmarł ostatni z rodu właściciel Zebrzydowic – Emeryk Emanuel de Mattencloit. Zadłużone Zebrzydowice kupił właściciel karwińskiego majoratu hrabia Henryk Larisch von Mönnich. Niestety pałac stał się jedynie siedzibą zarządcy, a hrabia pojawiał się tu tylko w czasie polowań. Ostatnim właścicielem Zebrzydowic był Jan Henryk hrabia Larisch von Mönnich.

- reklama -

Podczas zawirowań II wojny światowej pałac spłonął i został splądrowany. Dopiero w latach 60-tych XX wieku obiekt został odgruzowany i zrekonstruowany, jednak bez oficyn i bramy. Podczas prac budowlanych udało się odkryć fragmenty zewnętrznych murów, co pozwoliło datować powstanie obiektu na przełom XV i XVI. Niestety gotyckie partie muru zostały rozebrane i tym samym bezpowrotnie zniszczone. Obecnie w pałacu mieści się Gminny Ośrodek Kultury.