30. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Bez Granic, Cieszyn – Český Těšín, 30.09-10.10 2021

0
719
- reklama -

Od 30 września do 10 października 2021 roku w teatrach Cieszyna i Czeskiego Cieszyna oraz w przestrzeniach Domu Narodowego w Cieszynie, ośrodka Kulturní a společenské středisko „Střelnice” oraz synagodze Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czeskim Cieszynie odbędzie się jubileuszowa, trzydziesta edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Bez Granic. W programie 14 przedstawień teatralnych z Polski, Czech, Słowacji i Węgier, widowiska w plenerze, wystawy, koncerty, warsztaty i spotkania.

Zainicjowany w 1990 roku przez osoby zaangażowane wcześniej w działania opozycji demokratycznej Śląska Cieszyńskiego po obu stronach granicy na Olzie
(w ramach działającej w podziemiu Solidarności Polsko-Czechosłowackiej), festiwal był od początku związany z postacią Havla – pierwsza edycja poświęcona była
w całości twórczości późniejszego prezydenta Czechosłowacji i Czech. W kolejnych latach impreza stała się ważnym punktem międzypaństwowej współpracy kulturalnej, a także współpracy transgranicznej w regionie Śląska Cieszyńskiego. Festiwal od lat jest szkołą wspólnego działania i inspiracją do tworzenia kolejnych płaszczyzn współpracy kulturalnej.

O długoletniej wysokiej randze imprezy świadczy fakt, że w 1999 to na tym festiwalu ministrowie kultury Polski, Czech, Słowacji i Węgier spotkali się, by zapowiedzieć powstanie funduszu, dzisiaj znanego jako Fundusz Wyszehradzki, czy patronaty honorowe ambasad i konsulatów, jakimi jest systematycznie obejmowany. A przede wszystkim grono laureatów przyznawanej od 1993 nagrody głównej festiwalu pod nazwą Złamany Szlaban. Wśród nich rekordzistami są Ondrej Spišák, trzykrotnie za przedstawienia zrealizowane w Słowacji (Bianka Braselli) i w Polsce (Prorok Ilja, Nasza klasa) i Jan Klata (Rewizor, … córka Fizdejki). Od 2011 roku nagrodę Złamanego Szlabanu przyznają widzowie.
W ostatnich trzech edycjach nagrodę otrzymali: studenci PWST w Krakowie za Do dna, Teatr Pieśń Kozła za Pieśni Leara czy Teatr Miejski z Brna za Osmyčky.

Obecnie jest to, obok festiwalu lalkowego w Bielsku-Białej, najważniejszy międzynarodowy festiwal teatralny w województwie śląskim. Ma również duże znaczenie lokalne, znacząco wzbogacając ofertę kulturalną na Śląsku Cieszyńskim. Jego cechą szczególną jest także fakt, ze od początku jego organizatorami są organizacje pozarządowe – stowarzyszenie Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka Oddział Regionalny w Cieszynie i jego partnerzy z Czeskiego Cieszyna (od kilku lat pełni rolę stowarzyszenie Člověk na hranici), współpracujące z lokalnymi instytucjami kultury po obydwu stronach granicy.

- reklama -

W teatralnym programie tegorocznej edycji dominują spektakle twórców lub teatrów, które zaznaczyły się już w historii tej imprezy, choć są też zjawiska artystyczne prezentowe po raz pierwszy. Są przedstawienia poruszające sprawy egzystencjalne i mierzące się z historią, prowokujące do dyskusji o tym, co z nami dzisiaj, a także – co chyba na tym festiwalu dotąd tak silnie nie wybrzmiało – pytających o przyszłość, nawet
w perspektywie właściwej dla fantastyki naukowej. Na wesoło i na smutno; często z muzyką na żywo. Rzeczy z teatrów repertuarowych i kameralne przedsięwzięcia z offu. Tradycyjne przedstawienia dramatyczne spotkają się na festiwalu z widowiskami zbliżonymi do happeningu, musicalem, teatrem ruchu, „nowym cyrkiem” i lalkami. Przekraczanie granic – również tych estetycznych – to od początku znak firmowy tej imprezy.

W tegorocznym polskim programie hołdem dla Václava Havla jest Protest z warszawskiego Teatru Dramatycznego w reż. Aldony Figury, złożony z trzech utworów
z cyklu Wańkowskiego (Audiencja, Wernisaż, Protest). W roli Ferdynanda Wańka – Robert T. Majewski. Polskę reprezentują ponadto: Pokora Szczepana Twardocha – poruszająca opowieść o losie śląskim w czasie I wojny światowej i u progu niepodległości Polski, w adaptacji autora, w reż. Roberta Talarczyka, z muzyką Miousha i gościnnym udziałem Henryka Simona w roli tytułowej (Teatr Śląski, Katowice), Szekspirowski Król Lear w reż. Anny Augustynowicz (koprodukcja Teatru im. Heleny Modrzejewskiej z Legnicy i Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu, w roli tytułowej Mirosław Zbrojewicz), adaptacja powieści Jaroslava Rudiša Aleja Narodowa w wykonaniu Dariusza Maja, rzecz o człowieku z czeskiej Pragi, zepchniętym na margines przez historię, ideały i samotność (Teatr Polski w Podziemiu – OKiS Wrocław, reż. Katarzyna Dudzic-Grabińska). Dla młodych widzów przeznaczona jest: Planeta Einsteina (koprodukcja Teatru Animacji z Poznania i Teatru Lalki i Aktora Kubuś w Kielcach, reż. Robert Drobniuch) –
o przeprowadzce na inną planetę. Na malowniczym rynku cieszyńskim wystąpi poznański Teatr Ósmego Dnia z przedstawieniem Arka.

Program czeski otwiera przedstawienie Runners, cieszącego się na tym festiwalu zawsze wielkim zainteresowaniem praskiego zespołu Cirk La Putyka, reprezentującego nurt „nowego cyrku”. Spektakl z międzynarodową obsadą, wyreżyserowany przez Rostislava Nováka i Víta Neznala, z unikalną scenografią składającą się z ogromnej bieżni wykonanej na miarę w Wielkiej Brytanii.
O naszym codziennym bieganiu, rozumianym zarówno dosłownie, jak i metaforycznie: pogoni za uciekającym czasem, za sukcesem, za szczęściem. Z kolei legendarny teatr Husa na provazku z Brna zaprezentuje spektakl Gadžové jdou do nebe (Gadziowie idą do nieba, reż. Jiří Havelka), w którym czesko-romski zespół wykonawców, z muzyką na żywo, z humorem i na serio – konfrontuje publiczność z stereotypami i ksenofobią, z jaką spotykają się Romowie w Czechach. Fascynująco zapowiada się też nawiązujące do biografii wielkiego wynalazcy przedstawienie Tesla z Pragi (Městská divadla Pražská, reż. Jakub Maksymov) – trio aktorów i widowisko eksperymenty fizyczne na scenie tworzą elektryzujące, teatralne obrazy z pogranicza laboratorium i poszukiwań duchowych. W pewien sposób nawiąże do tej tematyki Pozemšťan (Ziemianin) – autorski spektakl Pavol Seriša, wyprodukowany przez słynnego czeskiego aktora i mima Bolka Polívkę. Podtytuł wystarczy za streszczenie – to „szalona historia kosmity, który pragnie zostać ziemianinem”. Z myślą o młodych widzach zostaną zaprezentowane lalkowe Příběhy malé Lupitiny Gonzáles (Przygody małej Lupitiny Gonazales) grupy Loutky bez hranic z Pragi, nagradzane już
w Polsce przez widzów festiwali lalkowych w Warszawie i Bielsku-Białej, które nawiązuje do meksykańskich obrzędów Święta Zmarłych. Z kolei Pohádky a MALÉhRY – to rodzaj warsztatów połączonych z performatywnym czytaniem bajek, w wykonaniu aktora z teatru MALÉhRY z Brna.

Słowację reprezentuje przedstawienie w reżyserii Ivety Ditte Jurčovej Swing Heil! teatru Pôtoň (Bátovce; koprodukcja z czeskim teatre z Jihlavy) – oparte na faktach widowisko o młodzieżowej subkulturze miłośników jazzu i swingu w czasie II wojny światowej, w której udział był formą antyfaszystowskiego oporu. Rzecz o muzyce i wolności, oczywiście z muzyką na żywo. O innym buncie – przeciw międzyludzkiej konwencji – opowie renomowany węgierski teatr niezależny Maladype prezentujący Iwonę, księżniczkę Burgunda Witolda Gombrowicza w reż. Zoltána Balázsa, spektakl, który
w ubiegłym roku zdobył nagrodę triumfował na festiwalu gombrowiczowskim w Radomiu, zdobywając nagrodę główną, nagrodę publiczności i za zespołową pracę aktorską.

Tradycyjnie w programie festiwalu znalazło się miejsce dla prezentacji dokonań działającego w Czeskim Cieszynie dwujęzycznego teatru Těšínské divadlo. Jego Scena Czeska zaprezentuje słynny musical Šumař na střeše (czyli Skrzypek na dachu), Scena Lalek Bajka pokaże inscenizację Hobbit (spektakl ma czeską i polską wersję językową, w ramach festiwalu można obejrzeć polską). Szczególnym wydarzeniem będzie 9 września premiera Balladyny w reż. Bogdana Kokotka, którą ta zasłużona polska placówka teatralna poza granicami kraju czci jubileusz swego 70-lecia. Premierze towarzyszy okolicznościowa wystawa historyczna w gmachu czesko-cieszyńskiego teatru.

Wystaw w programie festiwalu jest jednak dużo więcej. Oprócz festiwalowych fotografii prezentowanych w przestrzeni publicznej obu miast nad Olzą, będzie można zobaczyć m.in. w salach Domu Narodowego w Cieszynie Antikody – wiersze wizualne, tworzone przez Václava Havla głównie w pierwszej połowie lat 60. oraz prace współczesnego słowackiego malarza i plakacisty Marka Ormandika.

Program muzyczny składa się z niezwykłego reportersko-muzycznego projektu Mariusza Szczygła i zespołu Res Factum, prezentowanego w dawnej synagodze
w Czeskim Cieszynie, gdzie dziś ma siedzibę Polski Związek Kulturalno-Oświatowy. Na zakończenie imprezy wystąpi w Domu Narodowym w Cieszynie znany wokalista jazzowy Wojciech Myrczek.

Organizatorzy:
Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka
Oddział Regionalny w Cieszynie,
Člověk na hranici, Český Těšín

Współorganizatorzy:
Cieszyński Ośrodek Kultury Dom
Narodowy, Regionalny Ośrodek Kultury
w Bielsku-Białej

materiał prasowy